اگر خط ّ سیر ابهام را در شعر فارسی پیگیری کنیم، خاقانی و بیدل از نقطه های اوج آن خواهند بود. پیچیدگی و دیریابی معنای شعر این دو شاعر، مجال شکل گیری افکار گوناگون را در خصوص شعر آنان فراخ کرده، تا جایی که که گاه درباره یک بیت، چندین نظر بیان شده است. این مقاله بر آن است با نگاهی به ابهام و تقسیم بندی های آن، به بررسیِ ابهام در شعر خاقانی و بیدل از دو منظر واژگانی و نحوی بپردازد. در سطح واژگانی، مو...

یکی از ویژگی‌های سبک حافظ، آشنایی‌زدایی‌های ویژۀ اوست؛ در این جستار کوشش می‌شود، بنا بر آموزه‌های روش صورت‌گرایی روس (فرمالیسم)، شگردهای نوآورانه و اختصاصی سبک شخصی حافظ موردبررسی قرار گیرد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که حافظ علاوه بر شگردهای معهود و کارآمدی که دیگر شاعران نیز از آن‌ها بهره برده‌اند؛ از شیوه‌هایی شاخص همچون: ساختارشکنی در تلمیح، هم‌نشینی و هم‌جواری واژگانی در بافت کلام؛ جابه‌جایی ...

تاکنون کتابها و مقالات متعدّدی دربارة تشریح زیبایی های شعر حافظ نوشته شده است. در این مقاله ضمن اشاره به چند ایهام و اشارة نویافته در شعر خواجة شیراز، سابقة کاربرد برخی از ایهام ها در شعر بدر چاچی، شاعر صنعت گرای قرن هشتم (زنده به سال 745 هجری قمری) ارائه شده است.

در تحلیل شعر هر شاعری، ساخت‌های گوناگونی را می‌توان اختیار کرد و دورنمایه‌ها و عناصر محتوایی و معنایی شعر را توصیف کرد و این که تا چه میزان بکر و ناب هستند و تأثیر این اندیشه‌ها و تفکّرات بر تفکّر شاعران آینده چگونه خواهد بود. خاقانی و حافظ، شاعرانی هستند که با قدرت هنرآفرینی و خلاقیّت زبانی بی‌نظیرشان در خلق صنایع بدیعی به ویژه ایهام توانستند سبک و شیوة خاص خود را به وجود آورند که شعرشان را از اش...

ابهام یکی از فرایندهای مهم و در عین حال کلیدی در شعر معاصر ایران، از جمله شعر شاملو است. شعر او به دلیل مبهم بودن، استعداد تأویل پذیری و معانی متعدد دارد. پژوهش حاضر کوششی است جهت بررسی و شناخت ابعاد ابهام های موجود در شعر شاملو. در این پژوهش این نکته را دریافتیم که ابهام در شعر شاملو دارای ابعاد زبانی، تصویری و معنایی است و بر همین اساس ابهام را در سه حوزه ی معنایی، زبانی و تصویری مورد بررسی ق...

ابهام در یک شعر موفق، همان قدر نقش مثبت دارد که در یک شعر ناموفق، و ارزیابی این نقش برعهدة نظام فکری و زیبایی شناسی هر دورة ادبی است.ابهام یکی از فرایندهای مهم و در عین حال کلیدی شعر معاصر ایران و به بیان بهتر، شعر امروز است. این سخن هرگز بدان معنا نیست که شعر گذشتة ما ابهام نداشته، بلکه مسأله این است که در شعر سنتی فارسی، ابهام بیشتر به سه شکل عمدی، طبیعی و عارضی اتفاق می افتد، اما در شعر امرو...

یکی از مشخصه‌های‌ اصلی سبک حافظ، چند معنایی بودن کلام اوست. او به روش‌های مختلف کوشیده‌است به این مهم دست یابد. یکی از راه‌هایی که حافظ برای خلق ایهام در پیش گرفته‌است و تا حال در کتب، شروح و مقالاتی که دربارة حافظ و ایهام نوشته شده، نامی از آن آورده نشده، ایهام‌سازی از رهگذر بدل بلاغی است. ظاهراً یکی از کارکردهای بدل، پرهیز از تکرار واژگان است که روزگاری از عیوب فصاحت محسوب می‌شد، اما حافظ در ا...

یکی از مشخصات بارز سبک حافظ ایهام است و در این میان ایهام‌سازی با کلمات موسیقایی نمودی آشکار دارد. از میان شاعرانی که حافظ تحت تأثیر آن‌هاست، خواجوی کرمانی و امیرخسرو دهلوی نیز به‌طور چشمگیری از ایهام موسیقایی بهره می‌برند، به‌گونه‌ای که پاره‌ای از کلمات ایهام‌ساز در شعر هر سه با ساختار مشترکی به کار رفته است. پرسش بنیادین ما این است که حافظ به چه میزان در کاربرد ایهام موسیقایی از خواجو و امیرخ...

در این مقاله به صناعت حُسن تعلیل در شعر حافظ پرداخته می­شود. حسن تعلیل صناعتی است که در آن شاعر دلیلی ادعایی برای پدیده­ای می­آفریند یا بین دو پدیده رابطۀ علت و معلولیِ تخیّلی ایجاد می­کند. در شعر فارسی این صناعت از آغاز ظهور و نمود داشته است؛ به نحوی که به نظر برخی پژوهشگران ادبی از ویژگی­های خاصِ شعر فارسی است. حسن تعلیل بعد از ایهام، یکی از صناعت­های غالب در شعر حافظ است که به سبب تکرار و بسامد ...

واژه ی« مذاق» در ترکیب اضافی« مذاق شریعت» یا « مذاق شارع» و مانند آن، قریب به دو سده است که در لسان فقیهان و اصولیان امامی به کار می روند، ولی هیچ گاه تعریف گویایی از آن، ارایه نشده است و همین نکته باعث شده تا این واژه که کاربرد وسیع و مهمی در عرصه-ی استنباط دارد، مفهوماً و مصداقاً دچار ابهام و ایهام گردد. دغدغه این بوده است که از راه های شرعیِ معتبر به استنباط احکام بپردازند و گاه از ادلّه ی خاص و...