در نظریه­ی وحدت متعالی ادیان، تمایز ظاهر و باطن دین تمایزی اساسی به­ شمار می­آید که هم با نگرش مابعدالطبیعی به مراتب هستی و تمایز مطلق و نسبی پیوند دارد و هم با تمایز معرفت­شناختی شریعت و طریقت و نیز با تمایز سنخ­شناختی اهل ظاهر و اهل باطن گره خورده است. شوان در بینش و نگرشی مابعدالطبیعی با تأکید بر منشأ الاهی دین و تمایزنهادن میان ظاهر و باطن دین و با توجه به تکثر و تنوع افراد و رعایت حاشیه­ی ...

در تفکر ملاصدرا و ابن عربی، از سه جنبة هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی، می توان به اثبات وحدت وجود پرداخت، و می توان گفت این سه به نوعی در هم آمیخته اند. روح افکار ابن عربی، چیزی جز وحدت وجود نیست. وحدت وجودی که، مبنای آن، واقع گرایی، یا همان اصالت وجود مبتنی بر کشف، شهود و تجربه است. ملاصدرا نیز، با طرح اصالت وجود، راه را، برای وحدت موجودات عالم، باز کرد، و ما سوی الله را، چیزی جز شعاع ...

در نوشتار حاضر نخست مهم­ترین مبادی هستی­شناسانۀ روایت صدرایی نظام احسن تحلیل   می­گردد. ملاصدرا علاوه بر اتکا به اصالت وجود، تمایز وجود و ماهیت، تمایز امکان و وجوب با قول به وحدت تشکیکی وجود یا وحدت شخصی وجود و تشکیک در مظاهر آن (به عنوان دو مبنای متفاوت) و قاعدة امکان اشرف، تصویردقیقی از قانونمندی عالم (اعم از نظام علی-معلولی طولی یا نظام مظاهر)، وحدت حقیقی و نظام ذاتی عالم، اتصال مراتب یا مظا...

برای حل مسئلۀ ربط ثابت به سیال، میرداماد و ملاصدرا طبایع مادی را از حیث ثباتشان، مجعول مفارقات می دانند تا محظور ربط ثابت به سیال وجود نداشته باشد. لکن ابهامات زیادی در مورد حیثیت ثبات طبایع که از آن تعبیر به عالم دهر می شود و همچنین رابطۀ عالم دهر با عالم ماده وجود دارد. در این مقاله ابتدا در قالب یک برهان کیفیت نسبت ما بین عالم دهر و عالم ماده که دوگانگی اعتباری و یگانگی حقیقی طبایع دهری و ما...

چکیده: منظومۀ عاشقانۀ «خسرو و شیرین» اثر حکیم نظامی گنجوی را نمی­توان اثری صرفاً عاشقانه با لذات جسمانی دانست. بررسی کلّ منظومه نشان می­دهد که نظامی در زیر پوسته و ظاهر داستان، به جهان معنا نظر داشته و عشق الهی را در عرصۀ داستان متجلی ­ساخته است. در تحلیل عارفانه، شیرین مقام عاشق و معشوق حقیقی هر دو را به دوش می­کشد که بُعد زمینی وجودش در شخصیتِ شکر و بُعد روحانیش در شخصیت فرهاد جلوه می­کند. در این ...

بحث درباره عامل اصلی حرکت در تاریخ، از مهمترین مباحث فلسفه نظری تاریخ است که چگونگی حرکت تاریخ را مورد توجه قرار می‌دهد. بررسی این موضوع از دیدگاه عالمان معاصر شیعی می‌تواند گامی مؤثر برای تبیین رویکرد دینی به این مقوله باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اندیشه علامه طباطبایی (ره) درباره کیفیت حرکت تاریخ است. علامه طباطبایی (ره) تاریخ را سیر حرکت از وحدت به کثرت و  از کثرت به وحدت دانسته است. انسان‌ها...

ابن­عربی بر مبنای وحدت وجود، تعریف صوفیان از توبه را نقادی کرده است. از نظر وی هر فعلی از هر موجود ـ اگرچه خطا محسوب گردد ـ فعل خداست. نسبت دادن افعال به غیر خدا خطا است و باید از آن توبه کرد. از آنجا که فاعل حقیقی خداست، توبه به معنای مشهور شرک خفی است؛ زیرا لازمة آن فرض وجود گناه ـ یعنی فعل انسان ـ است که مقتضای اثبات هستی انسان در مقابل هستی خداست. پس توبة حقیقی، برائت جستن از استقلال در هست...

در تفکر ملاصدرا و ابن‌عربی، از سه جنبة هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی، می‌توان به اثبات وحدت وجود پرداخت، و می‌توان گفت این سه به نوعی در هم آمیخته‌اند. روح افکار ابن‌عربی، چیزی جز وحدت وجود نیست. وحدت وجودی که، مبنای آن، واقع‌گرایی، یا همان اصالت وجود مبتنی بر کشف، شهود و تجربه است. ملاصدرا نیز، با طرح اصالت وجود، راه را، برای وحدت موجودات عالم، باز کرد، و ما سوی الله را، چیزی جز شعاع‌...

از موضوعاتی که در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) قابل توجه است، وحدت اسلامی است، از آنجایی که این مفهوم می تواند مورد بازخوانی، قرائت و تفسیر خاصی قرار گیرد و در هر گفتمان خاص، معنایی خاص به خود داشته باشد، لذا مهم­تر از هر چیز ماهیت آن در زبان و اندیشۀ اندیشمند و نظریه پرداز مدافع آن است  اما در ک چیستی و ماهیت هر امری پیش از هر چیز به ویژگی های معرفتی، هستی شناسانه وارزشی وابسته است که بدان معنا...

در نیمه‌ی دوم قرن چهارم هـ.ق/ دهم، م، گروهی فیلسوف مسلمان که اکثر آنان ایرانی بودند، انجمنی به نام «اخوان الصفا» در بصره به صورت محرمانه تشکیل دادند. هدف آنها این بود که به کمک فلسفه، شریعت حقه را از آلایش اوهام و خرافات شستشو دهند، و به اهدافی چون: شناخت خدای متعال، وحدت هستی و کشف اسرار کائنات دست یابند. در تحقق هدف خود تعلیم و تربیت افراد، به ویژه جوانان را مورد توجه قرار دادند و برنامه آموز...