نزد رئالیست‌ها هدف علم، جست‏وجوی نظریه‌هایی است که توصیف- تقریباً- صادقی از جهان پیرامون ما ارائه کنند. اما صحبت از صدق نظریه‌های علمی، همواره با دشواری‌هایی روبه‎روست. در مقالۀ حاضر با یاری آموزه‌های منتج از نظریۀ صدق تارسکی توضیح می‌دهیم به چه معنا می‌توان از صدق نظریه‌های علمی و نسبت آنها با واقعیت سخن گفت. پیشنهاد مقاله این است که نظریۀ معناشناختی تارسکی دربارۀ...

این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی به توصیف چگونگی بازبینی حالت های ساختاری فاعلی، مفعول رایی، ازی، برایی، بایی و به ای و نقش های تتا می پردازد. پیکرۀ مورد بررسی 182 جملۀ دارای فعل مرکّب متعدّی است که در چارچوب فرضیه های موجود در برنامۀ کمینه گرا تحلیل می شود. تمامی حالت های ساختاری در رابطۀ هسته - مشخّص گر بازبینی و به محض ادغام با هستۀ گروه، نقش تتای آنها بازبینی می شود. برخلاف فرضیه های کمینه گرا...

علم اقتصاد معاصر میان احتمال عینی و معرفت‌‌شناختی فرق گذاشته و از احتمال عینی در نظریه‌های اقتصادی استفادۀ فراوانی کرده است. اما در پی نقدهای ذهن‌گرایان بر احتمال عینی، جهت‌گیری استفاده از حساب احتمال در اقتصاد به‌سمت بیزگرایی و احتمال معرفت‌شناختی میل کرد. در این مقاله، با بررسی جایگاه حساب احتمال در بخش‌های مختلف علم اقتصاد، پیشنهاد می‌شود دانش اقتصاد اسلامی برای تبیین مبانی نظریه‌های اقتصادی...

اولین مقالۀ مشترک استورم و لیوویل در سال ١٨٣٧ ، مقدمه ای بر نظریۀ عام معادلات دیفرانسیل استورم-لیوویل به شمار می آید. نظریه ای که نقشی محوری در بخش عمده ای از آنالیز ریاضی نوین بازی کرده و در طول سال های متوالی در تجزیه و تحلیل بسیاری از مسائل مربوط به ریاضیاتِ فیزیک و دیگر شاخه های علم به کار گرفته شده است. در این نوشتار، تاریخچه ای از نظریۀ استورم-لیوویل و سرچشمه های پیدایش آن را بیان می کنیم ...

سابقه و هدف: از زمان ورود طب جدید به ایران تاکنون بحث های زیادی پیرامون علمی بودن گزاره ها و مفاهیم طب سنتی و علم-بودن این حوزه میان منتقدین و مدافعین این دانش صورت گرفته است. یکی از اشکالات اساسی این مباحث این است که قبل از پرداختن به علم بودن یا نبودن این حوزه، معیارهای علم بودن به طور دقیق مشخص نشده است. تعیین معیار برای علم بودن از اصلی ترین مسائل فلسفۀ علم به شمار می رود. فیلسوفان علم تاکن...

هدف از نگارش این مقاله، تحلیل نظریۀ سلامت نفس ابونصر محمد فارابی ( 259- 339) و رویکرد طب انگارانه وی به اخلاق است. اخلاق نزد فارابی، مانند بسیاری از اندیشمندان و فلاسفه بزرگ قبل از خود، به مثابه طب نفس است و نگرش طب انگارانه وی به اخلاق نقش بنیادی در نظریه اخلاقی وی دارد. یکی از مهمترین مفاهیم اساسی که در اتخاذ چنین نگرشی به اخلاق مطرح است، بحث از سلامت نفس است. همان گونه که بدن سلامت و بیماری ...

با آغاز قرن بیست‌ویکم مشخص شد که تهدیدهای جدید، مانند مشکلات زیست‌محیطی، فقر، سلاح‌های کشتارجمعی، امنیت غذا و... به‌طور عمیق، دارای بعدی علمی‌اند؛ در نتیجه زمینه برای ایجاد مفهوم جدید دیپلماسی علمی فراهم شد. دیپلماسی علم و فناوری، راهی است که در آن دانش از انحصار ملل و نهادها خارج می‌شود و از راه تشریک ‌مساعی در سطح جهانی گسترش می‌یابد. امروزه دیپلماسی علمی تأثیر مهمی در موضوعات مربوط به سیاست ...

با توجه به روش عرفان که مبتنی بر دریافت شهودی و علم حضوری است، رسالت مهم عرفان پژوهان و فیلسوفان علم، پرداختن به ماهیت «مشاهدات عرفانی» و پاسخ گویی به پرسش ها و ابهام های فراوان این «روش» دستیابی به حقیقت است. از جملۀ این مباحث، امکان خطا در مشاهدات عرفانی، و در صورت محتمل بودن خطا، بررسی «میزان»های صیانت از خطا در مشاهدات است. این نوشته بر آن است که ضمن نقد نظریۀ «خطاناپذیری مشاهدات عرفانی» و...

علم­شناسی یا فلسفۀ علم حکیمان مسلمان، جوانب و زوایای مختلفی داشته است که یکی از مهم‌ترین آنها مشکلِ «عوارضِ اخص» یا «عوارض به‌واسطۀ اخص» است. این معضل اگرچه برای گذشتگان تنها یکی از مسائل علم‌شناختی بود، اما به‌تدریج به مهم‌ترین مسئله و برای برخی، به تنها مسئله تبدیل شد. ماحصل این مشکل آن است که بر اساس قواعد علم­شناسی، جایز نیست در علوم از اوصاف و عـوارضی بحث کرد که با واسطه بـر موضوع علم حمل می...

این مقاله پس از اشاره‌ای کوتاه به تأثیرات فلسفه در شکل‌گیری نظریۀ تکاملِ داروین، به ارتباط فیلسوفان زیست‌شناسی و زیست‌شناسان تکامل‌گرا در عصر حاضر می‌پردازد. نقش فیلسوف علم در متن جریانات علم، و بنابراین، نقش فیلسوف زیست‌شناسی در برنامۀ پژوهشی تکامل بیش از ایضاح مفاهیم و تعاریف، و پرده برداشتن از پیش‌فرض‌های پنهان است و شامل معرفی هم‌ارز‌های روش‌شناختی نظریه‌های متافیزیکی به دانشمندان و به عبارت...