قرآن کریم معجزه جاویدی است که به اذن الهی بر قلب خاتم الانبیاء نازل گردیده و پس از نزول در تمام دوره ها بالاترین انگیزه و اساسی ترین محور برای پژوهش های اسلامی و عربی بوده است و بدون شک در این میان بیان نکات اعرابی خود قرآن کریم به عنوان مدخل و اساس فهم معانی والا و ژرف آن از اهمیت ویژه ای بر خوردار است . بر همین اساس از دیر باز دانشمندان بسیاری به بیان جوانب اعرابی قرآن پرداخته اند چه در ضمن ...

شیخ عبدالقاهر جرجانی (د. 471)، بلاغی و نحوی نامی و زبان شناس بزرگ ایرانی، از معدود دانشمندان تاریخ اسلام و ایران به شمار می رود که چند سده از جامعه ی علمی خویش جلوتر بوده است و اندیشه های پیشرو و شایان درنگ او بیشتر به کار ادب پژوهان و زبان شناسان امروز آمده است. تا ادیبان و نحویان سده ی پنجم قمری. بیشتر آثار بر جای مانده از عبدالقاهر در قلمرو دانش نحو و سپس بلاغت است، امّا در سال های اخیر تفسیر...

دو زبان عربی و عبری از خانواده زبان های سامی هستند که ریشه های مشترک واژگانی و نحوی بسیاری با هم دارند. مطالعه تطبیقی ساختار دستوری و واژگانی هریک از این دو زبان، ما را در فهم بهتر و عمیق تر آن ها یاری می رساند. یکی از مسائل مورد مناقشه در نحو عربی، حرف تعریف «ال» است که از آن به «لام التعریف» تعبیر می کنند. نحویان درباره ساختار این حرف اتفاق نظر ندارند و در این مورد که آیا باید هر دو حرف «الف ...

. مفهوم قسم در قرآن کریم همواره از موضوعات مورد توجه قرآن‌پژوهان بوده و در این باب، به‌خصوص قالب تکرارشوندۀ «لا اُقسِمُ» چالش گسترده‌ای را هم برای مفسران، هم برای نحویان ایجاد کرده است. این درحالی است که تحلیل‌های ارائه شده برای معنای «لا اُقسِمُ» در کاربردهای قرآنی در عمل از تکلف عاری نیست و نیاز به‌ بازنگری نیاز دارد. در این مقاله با  ترکیبی از روش‌های معناشناسی تاری...

حروف جاره به لحاظ داشتن وضعیتی خاص در میان حروف، برای ایجاد معانی خود، نیازمند ارتباط با دو لفظ دیگرند. از این پدیده نحویان با عنوان «تعلق حروف جر» تعبیر کرده‌اند. با عنایت به این مناط نیاز نداشتن حروف جری که به صورت زائد، و یا احیاناً در دیگر معانی به کار می‌روند، نیز استعمال غیر حرفی برخی از این حروف، تفسیر می‌گردد. در بیشتر موارد، تعیین متعلق به آسانی صورت می‌گیرد. اما گاه استفاده از حروف جر،...

 بازکاوى روش طبرسى در برخورد با دانش نحو و چگونگى کار بست آن در تفسیر »مجمع البیان« است. شیخ طبرسى به عنوان یک مفسّر، مانند هر پژوهنده‌اى که در تعامل با دانش مورد پژوهش خود از روش و متد ویژه‌اى پیروى مى‌کند، روش خاصى در زمینه نحو، در تفسیر مجمع البیان در پیش گرفته است. نویسنده، نخست، شیوه ترتیب مطالب تفسیر مجمع البیان و جایگاه اعراب، نحو و لغت در این تفسیر را مشخص مى‌کند و از فراوانى بحث‌هاى نحو...

تناوب اصطلاحی جدید است که توسط زبان شناسان در عصر جدید ظهور کرده است، بحثی سبک شناسی است و از مهم ترین مباحث در علم سیاق به شمار می آید، بحثهایی از آن در کتابهای قدیم نزد نحویان و بلاغیان وجود دارد نمونه هایی از آن در قرآن و شعر عرب وارد شده است و شامل تناوب بین افعال، اسماء و حروف می شود. معنایش در کلام روشن نمی شود مگر از خلال علم سیاق و دلالت. تا زمانی که خارج از سیاق باشد از ارزش بلاغی برخو...

چکیده دانش مندان علم نحو بحث های متفاوتی درباره پیدایش نحو انجام داده اند. از آن جا که علم نحو از ملزومات فرهنگ اسلامی بوده دانشمندان مسلمان درصدد تدوین قوانینی برای زبان عربی برآمدند. به مرور زمان، در این راستا مکاتبی بوجود آمد که در شکوفایی علم نحو تأثیر بسزایی داشت. دانشمندان اندلس در مشرق، نزد دانشمندان آن دیار به کسب علم پرداخته، تا آنجا که در زمینه هایی برآنان برتری یافتند و به این ترتیب...

چکیده علم نحوِ زبان عربی، یکی از علوم مهمّ اسلامی است به دلیل آن که این علم، بخش بزرگی از دستور زبان قرآن است، و قرآن هم کتاب دینی انسانهای فراوانی بر روی کره خاکی اسف. این علم، از همان سده های آغازین اسلامی، و به واسطه گسترش سریع اسلام و نیاز تازه مسلمانان از ملّتهای دیگر به فهم زبان دین تازه، رشد و توسعه و تکامل یافت و بسیار مورد توجّه علمای مسلمان، اعمّ از عرب و غیر عرب قرارگرفت؛ که یکی از ملّت...