محققان در اطلاق عنوان «جامعیت فکری» یا «انقلاب در تاریخ‌نگاری» به مورخان مکتب آنال دچار نوعی پیش‌داوری شده‌اند؛ زیرا توجه بیش از اندازه‌ی مورخان مکتب آنال به ساختارهای محیطی و جغرافیایی‌ و گاه اجتماعی در آثار برجسته‌ی خویش(از قبیل مدیترانه و جهان مدیترانه‌های در عصر فیلیپ دوم، خاطره و مدیترانه، زندگی روزمره و روستاییان روسیه از 1600 تا 1930 از فرناند برودل، تاریخ روستایی فرانسه و جامعه‌ی فئودار...

از ویژگی‌های تاریخنگاری دوره سلجوقی، جمع میان کلام اشعری و حکمت عملی ایرانیان پیش از اسلام است. از سویی احیای اندیشه سیاسی ایرانشهری و تبیین آن به عنوان الگوی عملی سلاطین در دوره سلجوقی در کتاب‌های سیر الملوک و متون تاریخی تجلی یافت. از سوی دیگر نفوذ کلام اشعری در ایران با آغاز وزارت نظام الملک، به اوج رسید و نوشته اغلب مورخان این دوره را متأثر نمود. مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این مسائل است ...

یکی از مسائل بسیارمهم درهر بخش از تاریخ، منابع مختلفی است که در تاریخ­نگاری هر دوره مورد استفاده قرار می­گیرند و یا به نوبه خود از منابع تاریخ­نگاری آن دوران محسوب می­شوند. در دوران سلجوقیان حاکمیت «اندیشه ایرانشهری» برذهن مورخان ایرانی، اولین تحول را در اندیشه آنان به جای گذارد. در دوران  حکومت مغول- ایلخانی، مورخان به نگارش تواریخ جهانی پرداختند و دومین تحول مهم در اندیشة این قشر ایجاد گردید....

پرداختن به موقعیت، جایگاه و اهمیت منصب وزرات همیشه مورد توجه صاحبان علم و سیاست و اخلاق و مورخان و اندیشمندان در ایران و اسلام بوده است. در این میان بعضی مؤلفان و مورخان آثار خویش را تنها به اهمیت و اعتبار جایگاه وزارت در حکومت و نقش وزرا در مبادلات سیاسی_اجتماعی در حکومت های ایرانی و اسلامی را با اختصاص یک اثر به زندگی وزرا به منصه ظهور رسانده اند. در بسیاری از آثار مورخان و اندیشمندان سیاسی ا...

بخش مهم جریان تاریخ نگاری سلجوقی در ایران متعلق به دوره ی تغییرات و دگرگونی های قهقرایی حسات سیاسی و اجتماعی جامعه ی ایرانی سده های پنجم و ششم هجری است؛ به طوری که بخشی از تاریخ نگاری اوایل عصر سلجوقی در مناطق چون سیستان و فارس، در ارتباط با مسئله ی زوال جایگاه و مرکزیت سیاسی این ایالات شکل گرفت و بخش مهم و گسترده ی آن در مناطقی چون عراق عجم و کرمان تحت تأثیر مسئله ی زوال و فروپاشی نظام سیاسی س...

کارکردهای فردی و اجتماعی و فرهنگی تاریخ به‌ویژه نقش تاریخ در حمایت معرفتی از پارادایم‌های رقیب در نظام‏ های علمی در جوامع انسانی زمینه‏‌ساز اهمیت یافتن طرح پرسش از اعتبار گزاره‌هایی است که به‌عنوان «شناخت از گذشته» و «واقعیت گذشته» در علم تاریخ و عمل مورخانه تولید می‏شود. آگاهی از نقش مهم تاریخ به‌مثابه گذشته و علم تاریخ به عنوان علم شناساگر گذشته در قالب منبعی معرفت‏‌شناسانه، منجر به طرح پرسش ...

مراحل اولیۀ فتوح، تأثیر فراوانی بر ادوار بعدی حکومت اسلامی داشت. این امر زمینۀ توجه مسلمانان به فتوحات را فراهم آورد که یکی از نتایج آن ذکر اخبار فتوح در متون تاریخی بود. به‌دلیل نزدیکی زمانی، طرح فتوح ایران در کتب برخی از مورخان قرن سوم همانند ا‌بن‌‌خیاط، بلاذری، دینوری و یعقوبی اهمیتی ویژه دارد. در این نگاشته‌ها، روایات مشابه و متفاوت فراوانی خاصه دربارۀ فتوحِ دورۀ خلیفۀ اول وجود دارد. براین‌ا...

یکی از مسائل بسیارمهم درهر بخش از تاریخ، منابع مختلفی است که در تاریخ­نگاری هر دوره مورد استفاده قرار می­گیرند و یا به نوبه خود از منابع تاریخ­نگاری آن دوران محسوب می­شوند. در دوران سلجوقیان حاکمیت «اندیشه ایرانشهری» برذهن مورخان ایرانی، اولین تحول را در اندیشه آنان به جای گذارد. در دوران  حکومت مغول- ایلخانی، مورخان به نگارش تواریخ جهانی پرداختند و دومین تحول مهم در اندیشة این قشر ایجاد گردید....

  مقوله‌ی روش ارتباط تنگاتنگی با نوع نگرش معرفتی به موضوع یک علمدارد؛همچنان‌که روش‌شناسی یا شناخت روش‌های یک علم هم مسئله‌ای است که ویژگی‌ها، و اصول و مبانی آن را باید از نوع نگاه نسبت به موضوع آن علم و معرفت شناسی مربوط به آن جست. بر همین اساس، در پژوهش حاضر وضعیت وفرایند تاریخی و جایگاه مقوله‌ی روش یا روش‌های رایج در تاریخ‌نگاری اسلامی درارتباط با نوع نگاه معرفتی مورخان مسلمان به موضوع و مسائ...

یکی از دلایلی که مورخان معاصرِ اسپانیایی، به تاریخ دوره‏ی موحدان علاقه‏ی کم‏تری نشان داده‏اند، عنایت بیش‏تر آنان به تاریخ‏های محلی است؛ تمایل به این تاریخ‏ها بعد از پیشرفت دموکراسی - ربع آخر سده‏ی 20 - در این کشور رخ نموده است. این گرایش موجب شده تا آنان نه فقط نسبت به اشخاص و چهره‏های محلی دلبستگی نشان دهند، بلکه به جوامع محلی، خاصه مدجنان و یهودیان نیز علاقمند شوند. مقاله‏ی حاضر این موضوع را د...