چکیده "تناسب و انسجام میان آیات وهم نشینی آنها در کنار هم وتدوین آنها از مباحث مهم نزد قرآن پژوهان مسلمان وغیر مسلمان بوده است،در این میان دو دیدگاه مطرح بوده است که یکی به عدم تناسب وپیوستگی میان آیات اعتقاد داشت و دیگری بر آن بود که تناسب وپیوستگی میان آیات اعجاز آن به شمار می رود.این پژوهش ضمن طرح دو دیدگاه بر پایه یافته های نگارنده از مبانی معناشناسی و زبان شناسی, می کوشد تا از حیث ساخت ...

بر اساس شواهد موجود، اطلاعاتی‌که ما از جریان تاریخی فهم قرآن داریم چیزی جز تفسیرهای متعدد و مختلف از کلام الهی نیست که در واقع بر مبنای قواعد رایج در عرف و نظم خطی و طولی حاکم بر متون بشری بروز یافته‌اند. تمرکز صرف بر این امر از یک‌سو، مخاطب قرآن را از واقعیت متن و نظم فراخطی و حلقوی آن دور ساخته؛ از سوی دیگر، سبب پیدایش توجیهات نامناسب و وجوه بعیده را در ربط‌دهی و پیوند آیات و سوره‌ها با یکدیگ...

برخی از آیات قرآن کریم افزون بر معنایی که در ضمن فضای سیاقی و بافت زبانی افاده می‌کنند، قابلیت دلالت بر معانی دیگری با چشم‌پوشی از سیاق متنی را نیز دارا هستند که از این معانی در این پژوهش به مدلول فرا سیاقی یاد می‌شود. کشف چنین دلالت‌هایی در کنار پایبندی به اصول و ضوابط تفسیری، در سایه جداسازی و تقطیع گزاره‌های قرآنی و یا فرا نگری از تنگناهای سیاق متنی آیات امکان پذیر است. شیوه بیانی بی‌بدیل قر...

مقاله ی حاضر درصدد تبیین جایگاه واژه ی «برّ» به شیوه ی معناشناسی توصیفی است؛ که پس از ریشه شناسی، ارتباط معنایی آن با واژه های همنشین و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. از این رو با توجّه به ویژگی تحقیق، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.حاصل مطالعه ی توصیفی نشان می دهد که برّ در کاربرد وحیانی بر محور جانشینی یا همنشینی با واژه هایی مانند تقوا، ایمان، خیر، انفاق، صِدق، حُسنی، حَسنة و إحسان رابطه ی...

یکی از مسائل درباره آیات تحدّی، چند و چون سیر تحدّی در آنهاست. یکی از دیدگاه ها آن را از باب اشد به اَخَف دانسته است. در زمینه این دیدگاه، تحلیل های گوناگونی بیان شده که جدیدترین آن بر اساس ترتیب تحدّی در آیات 88 سوره اسراء، 38 سوره یونس و 13 سوره هود است. از دیدگاه ما، این تحلیل بر مبنای تأویل نحوی پیچیده و معنای دیریاب از آیه 13 سوره هود ارائه شده است. ما این تحلیل را بر پایه دیدگاه معناشناختی ایز...

میان دو نظرگاه پیوند یا گسست ایمان و عقل هرچند بسیاری از متفکران غربی جانب گسست بلکه تضاد آن دو را گرفته اند امّا دیدگاه مبتنی بر معارف قرآن و عترت (ع) سازگاری آن دو بلکه پیوند گسست ناپذیرشان را تأکید می نماید. در این نظرگاه ایمان ریشه در خردورزی انسان داشته و بر دوش عقل پویایی و تکامل می یابد. در این باب، تحلیل معنا شناختی این پیوند و بویژه چرایی و مکانیسم ایمان زایی عقل در قرآن کریم که کمتر مو...

یکی از مسائل دربارة آیات تحدّی، چند و چون سِیر تحدّی در آنهاست. یکی از دیدگاه‌ها آن را از باب اشد به اَخَف دانسته است. در زمینة این دیدگاه، تحلیل‌های گوناگونی بیان شده که جدیدترین آن بر اساس ترتیب تحدّی در آیات 88 سورة اسراء، 38 سورة یونس و 13 سورة هود است. از دیدگاه ما، این تحلیل بر مبنای تأویل نحوی پیچیده و معنای دیریاب از آیة 13 سورة هود ارائه شده است. ما این تحلیل را بر پایة دیدگاه معناشناختی ایز...

ظاهر برخی از واژه‌های قرآن، نظریّة ترادف کلمات این کتاب آسمانی را در ذهن برخی صاحب‌نظران برجسته نموده، به طوری که عدّه‌ای، چه ضمن بیان معنای لغوی و چه بیان تفسیر این واژه‌ها، مترادف بودن اینگونه کلمات را برگزید‌ه‌اند، حال آنکه بررسی معناشناسانه و توجّه به سیاقِ طرح این واژه‌ها، تفاوت‌ها و ظرافت‌های ممیّزانة آن را تبیین می‌نماید، واژه‌های «اصطفی» و «اختار» از این قبیل‌ هستند. واژة «اصطفی» در قرآن کری...

    واژه دنیا با یکصد و پانزده بار تکرار، یکی از پرکاربردترین و کلیدی­ترین واژگان قرآن مجید است که مداقه در معنای کاربردی آن- مانند تمام الفاظ مصحف شریف- امری ضروری است؛ ازاین‌رو در این پژوهش تلاش می­شود به تصویری درست از معنای واژه دنیا در قرآن دست یازیم. یافته­های این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی ـ کتابخانه­ای نوشته شده است، بیانگر این مطلب است که اگر واژة دنیا از ریشه دنو باشد، مؤنث «أد...

واژه «الْأَبْتَر» یکی از واژگان معناساز و دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد زبانی و فرازبانی در سوره کوثر است. این واژه یکی از شاخص‌های مهم «اعجاز بیانی» در سوره کوثر به‌شمار می‌آید. این پژوهش بر آن است با استفاده از دانش ایتمولوژی یا ریشه‌شناسی، ابتدا مفهوم دقیقی از این واژه ارائه نموده، با بررسی «تطور مفهومی» واژه یا همان معناشناسی تاریخی، سیر تطور معنایی آن را در سه دوره زمانی پیش از نزول قرآن کریم، د...