شعر فارسی در نتیجۀ آشنایی با ادبیات غرب، هم از لحاظ مضمون و محتوا، و هم از لحاظ فرم متحول شد. از گونه های تحول در شعر فارسیِ عصر مشروطه به کارگیری تعدادی قافیۀ جدید است که به شعر غرب تعلق داشت و در ادبیات کلاسیک ما بی سابقه بود. شعرای مشروطه از رهگذر شعر ترک، که پیش از ادبیات ایران به سبب ارتباط با دنیای غرب وارد عصر تجدد شده بود، با این نوع قوافی آشنا شدند و آن ها را در شعر خود به کار بردند. دل...

چکیده از اوایل قرن نوزدهم میلادی علمای شیعه با اعلان جهاد علیه روس‏ها عملاً به عرصه سیاست ایران وارد شدند و این حضور در طول قرن نوزدهم و بیستم نیز ادامه یافت. این مقاله با یادآوری منازعات دوران مشروطه به بررسی پیامدها و آسیب‏های احتمالی حضور روحانیت در منازعات سیاسی بر دو عرصه سیاست و حوزه عمومی از یک سو و جایگاه دین و روحانیت از سوی دیگر، در جامعه ایرانی پرداخته است. این مقاله  مدعی اس...

در دنیای کنونی آزادی یکی از مهمترین مفاهیمی است که توجه بشر امروز را به خود جلب کرده است و در واقع امروزه انسان بیش از آن که به مفاهیم دیگر بیندیشد ، به آزادی می اندیشد . در ایران نیز از دیر باز آزادی مورد توجه قرار گرفته است . اما در گذشته ، آزادی معنا و مفهومی دیگر برای ایرانیان داشته است . از نظر عرفی آزادی به معنای رهایی از قید اسارت بوده است . همچنین رهایی از قید نفس که در ادب عرفانی ما نی...

دوره قاجار از جهات گوناگون، عصری بسیار مهم برای تحقیق درباره تاریخ هنر ایران است. مهم ترین رخداد این دوره گسست تاریخی و معرفت شناختی در جامعه ایران در دوران انقلاب مشروطه بود. عصر قاجار از یک سو آخرین نمونه بازآرایی جامعه ایران بر اساس نظام اجتماعی- سیاسی کهن شهریاری ایرانی بود و از سوی دیگر در اواخر این عصر، نظام اجتماعی کهن شهریاری ایرانی، سوژه های اجتماعی آن، نوع هستی شناسی، معرفت شناسی و عق...

ناسیونالیسم ایدئولوژی ملت است و بر حاکمیت ملت بر سرنوشت خویش تاکید دارد. ناسیونالیسم ایرانی با پیشینه دوسده ای خود، همزاد گریزناپذیر مدرنیته ایرانی است. در مقاله حاضر، با بازخوانی ناسیونالیسم ایرانی در سده نوزدهم، اهداف و ابعاد زمینه ساز پیدایش آن مورد بررسی قرار می گیرد. پیدایش ناسیونالیسم ایرانی در این سده، پیامد گریزناپذیر بحران ناشی از رویارویی ایران سنتی با مدرنیت است که به صورت نخبه گرایا...

دموکراتیک شدن علاوه بر آنکه به شیوه انتخاب نخبگان جامعه مربوط می شود، می تواند مفهومی فرهنگی نیز داشته باشد. دموکراتیک شدن به معنای عام مبتنی بر سه بعد بنیادین است: برابری هستی شناختی، استقلال فردی (آزادی) و شیوه خاص انتخاب نخبگان. تأکید بر دو جزء نخست پایه ی دموکراسی فرهنگ را می سازد. از این نظر می توان جامعه ای پیشادموکراتیک از نظر فرهنگ را از نوع دموکراتیک آن متمایز ساخت. کارل مانهایم با ارا...

حجاب و پوشش یکی از دستورات مسلم دین اسلام است و در تاریخ و فرهنگ ایران هم ریشه ای دیرینه دارد. حجاب اسلامی رکنی مهم از هویت اعتقادی و اجتماعی زنان جامعه ایرانی بوده است و مبارزه با آن در مسیر تلاش به منظور زدودن گرایش دینی جامعه ایرانی تلقی شده است. مخالفت با حجاب به قبل از دوره پهلوی بازمی گردد. از عصرقاجار و مشروطه مساله آزادی زنان در غرب و به دنبال آن تضییع حقوق زنان در ایران مورد تاکید غرب ...

شاهنامۀ فردوسی همواره به صورت یک جریان فرخندۀ فرهنگی و ادبی تا امروز ادامه و استمرار داشته است و به عنوان یک منبع ارزشمند از عناصر اسطوره‌ای و حماسی ایران، بر آثار حماسی پس از خود به ویژه حماسه‌های مذهبی تأثیر فراوان گذاشته است. حماسه‌های مذهبی پس از زوال حماسه‌های ملّی آغاز می‌شوند. در دورۀ قاجار به دلیل نهضت بازگشت ادبی و وقوع انقلاب مشروطه و تحوّلات آن، حماسه‌های فراوانی با موضوع عاشورا ...

جامعۀ ایرانی در عصر مشروطه وارد مرحلۀ جدیدی از تاریخ خود شد که در خلال آن با گذار از عصر سنت به تدریج پا به دوران تجدد یا مدرنیسم نهاد. روشنفکران ایرانی در عصر مورد بحث، تحت تأثیر اندیشۀ تجدد، تلاش کردند تا زمینه را برای مُدرن کردن جامعۀ ایران فراهم کنند. در این میان، لاهوتی به شدت تحت تاثیر جهان‌بینی مُدرن و پدیدۀ مدرنیسم بود. از این جهت، جُستار حاضر در پیِ پاسخ‌گویی به این سوال مهم است که آیا عنا...