چکیده عرفان و تصوف یکی از این جریان های فکری و اجتماعی است که در ادبیات فارسی تأثیر عمیق گذاشته است. این جریان در دوره صفویه تحولات گسترده ای به خود دیده که در طول تاریخ تصوف کم نظیر بوده است. در این رساله سعی شده است با اتکا به منابع کتابخانه ای، به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تاریخی این موضوع بررسی شود و تأثیر آن بر ادبیات فارسی این دوره تبیین و تحلیل گردد. در این بررسی ویژگی های فکری، اج...

جوامع مختلف انسانی بسته به شرایط مکانی ـ زمانی و مقتضیات اجتماعی و جنسیتی، روش ها و تجربه هایی متفاوت در دین ورزی داشته اند؛ روش هایی که کارکردشان، تأمین بخشی از نیازهای فرهنگی ـ اجتماعی این جوامع است. داده های حاصل از این پژوهش انسان شناختی بر روی زنان پیرو دو طریقت قادریه و نقشبندیه ساکن شهر سقز از توابع استان کردستان نشان می دهد که آنان توانسته اند به مدد یک ”مسلک دینی“، هم نیازهای روانی مرت...

این رساله ارائه دیدگاهی جامع از تاریخ جامع از تاریخ و تحولات فکری و طریقتی سلسله کبرویه و مقایسه آن با سایر سلسله های صوفیه است که در یک مقدمه و سه بخش تنظیم یافته است . مقدمه شامل تحقیقی در باب نجم الدین و طریقت کبرویه ، و نفوذ آن در داخل و خارج ایران و تأثیر ان بر فرهنگ اسلامی است. بخش اول رساله به تحلیل جامعه ، حکومتها ، و سلسله های صفویه ، علماء مشایخ سرشناس و مسائل فرهنگی پیش از ظهور نجم ا...

هندوستان از زمان خواجه مؤیدالدین محمد باقی (971 ـ 1012 ه.ق) تا بعد از وفات شاه غلام­علی عبدالله دهلوی (1240 ه.ق) مرکز طریقت نقشبندیه محسوب می­شد. اغلب شیوخ و خلفای نام­آور برای کسب سلوک در محضر مرشد کامل عازم این دیار می­شدند. از آن سو، بررسی­ها نشان می­دهد که در کردستان در ابتدای قرن نوزدهم میلادی، طریقت نقشبندیه بر خلاف طریقت قادریه، طریقتی شناخته شده نبود. در نیمه نخست قرن مذکور، مولانا خالد...

مثنوی معنوی از آثار بی نظیر عرفانی در ادبیّات فارسی است . افکار و تعالیم دینی یا عرفانی ای که در این شاهکار مطرح می شود در قرآن مجید ، احادیث نبوی ، اندیشه و کلام عالمان دینی و متصوّف? مقدّم ، ریشه و سابقه دارد ؛ و سرچشم? آنها در مواردی ، کلام و اندیش? امیرالمومنین علی (ع) ، امام صادق (ع) ، حکیمان و اندیشمندان یونانی و غیرمسلمان است . اگر چه مفاهیم و اندیشه های مولوی به کمک وزن و قافیه و در جام? ت...

کتاب روح الارواح اثر احمد سمعانی که قبل از سال 500 هجری تألیف شده یکی از شیواترین، گیراترین و خواندنی¬ترین آثار کهن فارسی است. این کتاب که قدیمی¬ترین اثر مستقل فارسی در شرح اسماء حسنی است علاوه بر تفسیر و تأویل عرفانی آیات قرآنی، یکی از منابع موثّق در خصوص احادیث قدسی و نبوی و اقوال مشایخ طریقت است. گفته¬های عرفانی که از «ابوسعید ابوالخیر» در روح¬الارواح نقل شده و دیدگاه¬های مشترکی که در این کتا...

مرصاد العباد یکی از آثار با شکوه نثر فارسی در قرن هفتم است. دوره ای که ادب فارسی از حیث تأثیر پذیری از قرآن و حدیث و ادب عربی در اوج است. نویسنده کتاب، توانسته است با استفاده هنرمندانه از آیات قرآن و احادیث نبوی و بر اساس سه مرحله شریعت ، طریقت و حقیقت، مسیر سیر و سلوک عرفانی را ترسیم کند . در این مقاله تأثیر کلام وحی بر مرصاد العباد بررسی شده است . این جستار نشان می دهد که نجم الدین رازی ضمن ح...

ابوالحسن علی بن عثمان بن ابی علی جلابی هجویری غزنوی (متوفی 465 هجری قمری) در خانواده ای از حنفیان متعصب غزنین به دنیا آمد. از زندگی خصوصی وی اطلاع دقیقی در دست نیست و تنها در برخی تذکره ها مطالب مبهمی از سالهای اخیر زندگی وی در هندوستان آمده است . هجویری چندی از ابوالعباس شقانی کسب طریقت کرد. و این شقانی از مشایخ نامدار خراسان بود که با منصور حلاج همدلی داشت ، سپس هجویری حلقه مریدان ابوالفضل مح...

انواع ادبی دانشی است که آثار گوناگون ادبی را از نظر شکل ظاهری و مختصات درونی و محتوایی آنها تقسیم‏بندی می‏کند. این دسته‏بندی امکان واکاوی و تحقیق در ساختار ویژگی‏های هر نوع را به مخاطب می‏دهد. هر نوع ادبی می‏تواند به جهـات اقلیـمی، سیاسی، فرهنگی و ... با انواع دیگـر ترکیب شود و نوع جدیدی را به‏وجود آورد. تذکـره‏های عرفانی یکی از گونه‏هـای ادب عرفـانی هستند که به شـرح زندگی عارفـان می‏پردازند....

براق بابا یا براق رومی از صوفیان فرقه مولویه در نیمه دوم قرن هفتم هجری در شهر توقات (بین قونیه و سیواس) زاده شد و پس از شاگردی در محضر مرشدی به نام ساری سلتوق، از مشایخ سلسله بابایی شد و لقب «براق» یافت. این گروه که گویا از زیر شاخه های مولویه به ویژه طریقتهای قلندری آن بوده است، تا مدتها در آذربایجان و آناطولی فعالیت داشته است. براق بابا به دلیل فعالیتهای سیاسی در روزگار ایلخانان و تلاش فراوان...