هجوم مغول به ایران که با گسترش ناامنی، تخریب بسیاری از زیر ساخت های تمدنی و خلأ مذهبی فکری ناشی از سقوط خلافت همراه بود، نه تنها تصوّف را به مرجع عوام در گریز از فشارهای حاکم ارتقا بخشید که مناطق دور از دسترس را ملجأ نخبگان فرهنگی نمود. مبتنی بر چنین رویکردی، یزد به واسطة درایت اتابکان در حفظ آرامش و امنیت نسبی و نیز مرکزیت آل مظفر، به یکی از کانون های جذب متصوّفه نام­بردار گردید. چنانکه برگرفته ...

اعمال شکنجه، مجازات و تنبیهات وسیله آزار، اذیت و در نهایت عمل تلافی جویانه در برابر به اصطلاح جرم انجام شده به شمار می رود که منوط به دوره ای خاص از نظر تاریخی نیست چرا که همواره در طول حیات بشری چنین اعمالی به عنوان حربه حاکمان به منظور جلوگیری از تکرار اقداماتی که پایه های حکومتشان را تضعیف می کرده بوده است اما نه همه آنها بلکه بخشی که هیچگونه تعریف و توجیه منطقی از لحاظ عرفی ـ شرعی نداشته با...

سفرنامه های عصر صفوی اطلاعات گوناگونی درباره ی جامعه ایران دوره صفوی به دست می دهند که در این رساله سعی شده، آگاهی هایی در مورد وضعیت کشاورزی این دوره از آن ها استخراج شود. طبق نوشته سیاحان این عصر، اقدامات قابل توجهی در برقراری امنیت، کاهش مالیات اراضی کشاورزی، رسیدگی به امور کشاورزان، سامان بخشیدن به آبیاری اراضی و... که افزایش تولید کشاورزی را به همراه داشته، انجام گرفته است. هم چنین به لحاظ...

مثنوی معنوی یکی از آثار طراز اول در حوزه¬ی ادبیات تعلیمی- عرفانی است. در این اثر، مولانا لابه لای مقاصد بیانی خود، علاوه بر استناد و اشاره به احوال بعضی از بزرگان و مشایخ صوفیه، از برخی آداب صوفیه از جمله سماع، ریاضت، ارتباط مرید و مراد، مهمانی¬ و ... در قالب تمثیلات تو در تو سخن گفته است. وجود آداب صوفیانه و احوال مشایخ تصوف در مثنوی، بی¬ارتباط با مشرب عرفانیِ مولانا نیست؛ با این حال مولانا در...

بی‌هیچ شکی، حوزه‌ی عرفان و تصوّف، مهمترین حوزه در ادبیّات کلاسیک ایران است، که در آن یک حرکت درونی و باطنی به سمت جایگاه و مبدا اصلی که همان قرب الهی است، انجام ‌می‌گیرد. در مسیر حرکت، سالک با مشکلات و سختی‌های زیادی روبرو ‌می‌شود، که گاهی او را از هدف اصلی دور ‌می‌سازد. مشایخ صوفیّه مریدان خود را به «ذکر» مدام سفارش می‌کردند تا مرید به این وسیله خود را از حجاب نسیان و غفلت نجات دهد و با کمک پیر ب...

ابن‌خفیف شیرازی، هم در روزگار خود و هم در میان سلاسل و طریقت‌های پس از خود، از مشایخ تأثیرگذار تصوّف به شمار می‌رود. اقوال متعدّد او در آثار صوفیانۀ رسمی و استناد به سیرۀ وی که به تدوین اولیانامه‌ای برای او انجامید، میزان نفوذ شخصیت و آراء او را در انجمن‌های اعتدالی تصوّف نشان می‌دهد. بررسی رساله‌ها و کتابچه‌های منسوب به وی از دیرباز مورد توجّه بوده و اغلب آن‌ها تصحیح و منتشر شده است. در کتابخانۀ م...

عرفان و تصوف بنا به مقتضیات زمانی و مکانی و شخصیتی در سراسر سرزمین‌های اسلامی خود را در قالب سلسله‌های گوناگون نشان داده است. خراسان رضوی از سرزمین‌هایی است که امروزه در بخش جنوبی آن نمونه‌ای از این میراث در جریان دو سلسله نقشبندیه و چشتیه حفظ شده است. پژوهش حاضر با هدف شناختوضعیت، مشایخ، اعمال و اذکار این دو سلسله در دوره معاصر در جنوب خراسان رضوی انجام شده است.این دو سلسله از آموزه‌های دیوبند...

شرح‏‏حال‏‏نویسی عرفانی، به طور کل، و «مقامات‏‏نویسی»، نگارش شرح حال یکی از اولیا و مشایخ صوفیه، به طور خاص، نقش ویژه‏‏ای در گذشتۀ فرهنگی و اجتماعی ایرانیان داشته و در ذهن و زبانِ بهترین شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان، پس از قرن پنجم، تأثیر عمده‏‏ای به جای گذاشته است، بنابراین، یکی از ژانرهای مهم تاریخ ادبیات عرفانی به ‌شمار می‌ر‏ود؛ گرچه، با همۀ ارزش و اهمیتش، چنان‌که باید شکافته و شناخته نشده اس...

Ahmad ibn Ali al-Najashi is one of the eminent experts in the science of hadith transmitters and bibliography, and his book on the transmitters of hadith is considered the most important among the four major books on the Shii science of transmission of hadith. He was the disciple of many Masters, some of whom were the most eminent scholars in the science of the transmitters of hadith and biblio...

یکی از معماهایی که از دیرباز ذهن بشر را به خود مشغول کرده، مسأله خواب بوده است. این امر بر بسیاری از علوم چون ادیان، اساطیر، روان‌شناسی، ادبیات، عرفان و تصوّف تأثیر گذاشته است. عرفا و متصوّفه از خواب به عنوان منبع الهام، برای حلّ بسیاری از مسائل خود استفاده می‌کردند و برای آن ارزش زیادی قائل بودند. عطار در تذکرةالاولیا بسیاری از خواب‌های مشایخ و اولیا را بدون هیچ تردید و تزلزلی نقل کرده ا...