عبدالله بن ابی یعفور از شمار اندک اندیشمندانی بود که همواره مورد تکریم امام باقر و امام صادق(ع) بودند. با این همه، اما ابعاد فکری و کلامی او چنان که باید و شاید مورد تحقیق قرار نگرفته است. گستره شناخت امروزین ما از او به تبحر وی در دانش قرائت قرآن، فقه و وارستگی اخلاقی محدود و خلاصه شده است. حال آن که تلاش های اعتقادی او در تبیین معارف اهل بیت(ع) چشمگیر بوده و بُعد کلامی او را آشکار می کند. این ...

در عصر نزول وحی تعداد معدودی از لغات قرآن فقط در بین خواص رواج داشت و در میان عامه مردم حجاز شایع نبود و و از آنجا که درک معنای این لغات برای همگان میسر نبود، این کلمات «غریب القرآن» نام گرفت. قدیمی ترین متن موجود در این علم، پاسخ های ابن عباس به نافع بن الازرق است که برای بیان لغات مشکل قرآن به اشعار عرب استشهاد نموده است. این مجموعه که قریب به 200 لغات قرآنی را در بر دارد، در طول زمان مورد اس...

درب چوبی منسوب به خواجه مرجان بن عبدالله، متعلق به قرن هشتم هجری قمری، مقارن با فرمانروایی شیخ اویس، دومین سلطان جلایری است. این درب که فاقد شناسنامه اطلاعاتی است، اکنون در موزه‌ی ملی ایران نگهداری می‌شود. جلوه‌های آفرینش این درب با تسلسلی از تقابل‌ها و به مدد انعکاس جوهره‎ ناب اشکال هندسی و بسط مفاهیمی نمادین چون صلیب شکسته و نوشتار (مُسَبِّبَ الاَسبابِ وَ یا مُفَتِّحَ الاَبوابِ)، شکل گرفته‌است. در این جستار...

پس از ورود اعراب مسلمان به خراسان و سکونت قبایل مختلف عرب در این سرزمین، آنان برای اولین بار با سرزمین های آن سوی جیحون و یا به قول خودشان ماوراءالنهر آشنا گردیدند. حاکمان عرب خراسان از این زمان به بعد، هر از گاهی به شهرهای بخارا و سمرقند لشکر می­کشیدند و پس از گرفتن غنایمی چند، خیلی سریع به خراسان باز می­گشتند. اما این سیاست در زمان عبدالملک خلیفه اموی و عامل او در عراق یعنی حجاج بن یوسف تغییر...

«محمدبن ابی‏حذیفه»، از صحابه‏ی رسول اکرم صلی الله علیه وآله و فرزند ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعة بن عبد شمس بن عبد مناف قریشی است که در مهاجرت پدر و مادرش به حبشه در آنجا به دنیا آمد. وی پسر دایی معاویة بن ابی‏سفیان و پرورش یافته‏ی دست عثمان بن عفان خلیفه‏ی سوم است؛ با این حال، نسبت به آن دو بغض داشت و حامی امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود. وی در قیام مردم مصر بر ضد خلیفه‏ی سوم نقش مهمی داشت و بعد...

با سقوط حکومت طاهریان، مدعیان جدید قدرت برای چند دهه اوضاع شهرهای خراسان را به هم ریختند. برگشت یعقوب از خراسان و اختلافات عمرولیث با خلیفه فرصت مناسبی را برای احمد بن عبدالله خجستانی در کسب قدرت فراهم آورد. با کشته شدن خجستانی سپاهیان وی رافع را به فرماندهی خود انتخاب نمودند. وی دوران آرامی را در حکومت خراسان سپری نکرد. درگیری­های وی با عمرولیث صفاری- اختلافش با حسن بن زید علوی و حمله به طبرست...

فصاحت و بلاغت ابن مقفع همواره مورد توجه و موضوع بحث مورخان وسخن شناسان متقدم و متأخر بوده است . راز فصاحت و بلاغت و منشأ تعلیمات وی موضوع این مقاله است که در مورد آن اشارات متفاوتی در کتب تاریخ به چشم می خورد . عموم محققان بر این عقیده اند که : - زبان فارسی را در فارس نزد پدرش آموخته است. - در بصره با زبان و ادب عربی آشنا شده و با علمای عصر خویش آمد و شد داشته. - درولاء ال اهتم به سر برده و ...

عبدالله­ بن­ مسعود از شخصیّت­های به نام تاریخ صدر اسلام، قاری و دارای مصحف است که ارزیابی شخصیّت او از آن رو دارای اهمیّت است که مکاتب اسلامی از نظر آشنایی وی با علوم قرآن و حدیث، قرائت و تفسیر، بیشتر زبان به تأییدش گشوده­اند. عملکرد او قبل از شهادت پیامبر(صلی الله علیه وآله) با عنوان شاگرد مکتب وحی و بعد از فقدان ایشان به عنوان مدافعِ اسلام اصیل قابل تأمل است.  ابن­ مسعود از جمله صحابه­ای است که د...

کتاب «تسمیه من قتل مع الحسین» در قرن دوم، توسط فضیل­ بن زبیر به نگارش درآمده و در آن نام 106 تن شهدای کربلا ضبط شده است. این کتاب به علت قدمت تاریخی، از جمله مهمترین منابعِ استخراج نام شهدای کربلا تلقی شده، اما از آنجا که در تسمیه نام تمام شهدای کربلا ذکر نشده و از طرف دیگر بر خی اسامی تنها در این کتاب نقل شده و مهمتر از همه آنکه فضیل نام برخی از دشمنان سیدالشهداء و افراد ابن سعد را همانند مهاجر...