«جام گیتی‌نما» ابزاری برای یافتن قبله است که در رسالۀ ‌معرفت قبله و بعضی آلات از محمدرضا بن محمدهاشم یزدی (زنده در 1274ق) معرفی شده است. از نوشته‌های او چنین برمی‌آید که او درصدد برآمده است برخی آثار و ابزار به دست آمده از گذشتگان را بررسی و احیا نماید. یکی از ابزارهای مورد توجه محمدرضا یزدی، قبله‌نمایی است که اگر چه او به توصیف جزئیات آن نپرداخته است، با بررسی شیوۀ عرضۀ مطلب و استفادۀ او از رو...

ویتگنشتاین در آخرین اثر خود با عنوان در باب یقین به تحلیل شناخت می‌پردازد. او با این ادعای مور مخالفت می‌کند که «من می‌دانم این یک دست است». به اعتقاد ویتگنشتاین، کاربرد واژۀ شناخت، شرایطی دارد و اگر قضیه‌ای فاقد این شرایط باشد، نمی‌توان دربارۀ آن ادعای شناخت کرد. قضایای مور نیز شرایط شناخت را ندارند. بنابراین، نمی‌توان واژۀ شناخت را برای آن‌ها به کار برد و کاربردش در این موارد نادرست ...

نظریه جامعه ریسک یا بیم زده یکی از با نفوذ ترین نظریه های جامعه شناسی معاصر است که اصول و شاکله شمار زیادی از تبیین ها، مدل ها و تحلیل های علمی را از رخدادهای محیطی و بوم شناختی گرفته تا وقایع و تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دو دهه گذشته یا بیشتر فراهم کرده است. این نظریه و مفاهیم مرتبط با آن هر چند که در اوان نضج خود بیشتر به یک مانیفیست اکولوژیکی و محیط زیست گرایانه شبیه بود، مع الوصف به دلی...

حافظ ـ غزل سرای بزرگ تاریخ ـ از شعر پیشینیان بهرة فراوان برده و گاه مضامینی را از آنان اخذ و یا اقتباس نموده است، اما بیشتر مضامین اقتباس شده از دیگران را بهتر از صاحبان اصلی آنها به تصویر کشیده است. پژوهشگران حافظ شناس، پیشینة الفاظ و تعابیر و معانی و مضامین حافظ از دیگران را در ادبیات منظوم و منثور پیش از او، از رودکی گرفته تا عصر خود حافظ و حتی شارحان بعد از وی، مورد تتبع و جست و جو قرار داد...

برخی پیروان امروزی فلسفۀ اسلامی، بر این باور‌اند که دیدگاه‌های فیلسوفان متأخر اسلامی دربارهٔ علم حضوری، می‌تواند برخی مسائل مطرح در نظریهٔ دانش را حل کند. احتمالاً‌‌، خاستگاه این باور دو نظریهٔ مشهور علامه طباطبایی دربارهٔ بازگشت علوم حصولی به علوم حضوری و نظریهٔ‌ آیة ‌اللّه محمد تقی مصباح یزدی دربارهٔ ارجاع بدیهیات اولیه به علوم حضوری است. بنا به نظریهٔ اول، هر علم حصولی ریشه در علمی حضوری دارد. مسئله‌...

ویتگنشتاین متأخر مسائل فلسفه را ناشی از عدم درک منطق زبان می‌داند و معتقد است فلسفه به مثابه‌ی یک راه درمان باید با روشن ساختن گرامر مفاهیم مشکل‌زا، مسائل فلسفی را منحل کند. تاکید ویتگنشتاین بر مباحثی مانند گروه یا جامعة پژوهشگران، پژوهش دستور زبانی، مفهوم‌سازی، تحلیل مفاهیم، فرم زندگی، دیالوگ و غیره به خوبی در برنامه‌ی فلسفه برای کودکان تجسم یافته و مفید واقع شده است. متیو لیپمن که در طرح برنا...

استقرای بدبینانه استدلالی است که آنتی‌رئالیست‌ها درصددند تا از طریق آن رئالیسم علمی را، که موفقیت شگفت‍انگیز نظریه‌های علمی امروزی را نشانه‌ای از صدق (تقریبی) آنها قلمداد می‌کند، با تکیه بر تاریخ علم به چالش بکشند. این استدلال با مقالۀ‌ لری لاودَن با عنوان‌ «ردی بر رئالیسم همگرا» (1981) به طور جدی وارد گفتمان و مناقشه میان رئالیسم و آنتی‌رئالیسم علمی شده است. رئالیست‌های علمی، که با این اتفاق مو...

در این نوشته بر آنیم با خوانشی از نگره­ی هماهنگی از چشم­انداز ویتگنشتاین متأخر به دو مسأله­ی اساسی که فراروی این نگره­ است، مسأله­ی جدایی نظام باور با جهان و ارزیابی نظام‌های باور هماهنگ موازی، پاسخ بدهیم. در آغاز این دو چالش و پیش­انگاشت­های آن بررسی می‌شود. سپس با خوانشی از نگره­ی هماهنگی بر پایه­ی فلسفه­ی متأخر ویتگنشتاین راه‌حلی برای پاسخ به این دو مسأله ارائه ‌می­گردد. در این راستا روشن می...

نزاع میان واقع‌گرایی و ناواقع‌گرایی در زبان دینی، هنگامی‌ اهمیت می‌یابد که قصد داوریِ معرفتی در باب ارزش معرفتیِ گزاره‌های کلامی، به طور عام، ‌و گزاره‌های ناظر به خدا و اوصاف او، به طور خاص، را داشته باشیم. در این مقاله، با توجه به آغاز این نزاع که در فلسفه‌ی متأخر لودویک ویتگنشتاین است، پس از مروری بر فلسفه‌ی تحلیل زبانی، به تشریح دیدگاه‌های او در فلسفه‌ی متقدّم و متأخر او پرداخته شده است؛ پس از ...

شرط ضمان مستأجر امروز در قراردادهای اجاره امری متداول است که در متون فقهی نیز مورد بحث و بررسی عمیق و استدلالی واقع شده است. هر چند بیشتر فقیهان به بطلان آن نظر داده اند اما برخی از فقیهان متأخر آن را صحیح می دانند. در قانون مدنی نیز گرچه به صراحت در این موضوع سخن نرفته،اما با ملاحظه ماده 493 به طورخاص و 614 به طور عام به نظر می رسد به رغم رویه قضایی موجود، نظریه بطلان پذیرفته شده باشد. در این ...