مطالعۀ رابطۀ چندسویۀ متون ادبی، از ارتباطات عمیق فرهنگی، داد و ستدهای محتوایی و تعاملات ادبی آن ها در طیّ قرون متمادی، پرده برمی گیرد و به کشف راز زیبایی، کمال هنری و جاودانگی شاهکارهای ادبی می انجامد. مثنوی مولوی، از آن گونه شاهکارهایی است که نه تنها با متون ادبی پیشین رابطه دارد و با آن ها گفت وگو می کند، بلکه سخت با فرهنگ مردم گذشته و اهالی دین و تصوف و عرفان، پیوند می خورد. بررسی و تحقیق در ...

زبان فارسی، قرن ها، زبان رسمی شبه قاره هند بوده و شاعران و نویسندگان هندی آثار ارزشمندی به زبان فارسی از خود به یادگارگذاشته اند. یکی از این شاعران گرانقدر، میر شمس الدین فقیر دهلوی است که عشق و ارادت خود را به اهل بیت در آثارش، نشان داده است. مخصوصاً مثنوی شمس الضحی که 7952 بیت دارد و تاریخ سرودن آن 1173 است و شاعر با افتخار، فضایل و کرامات چهارده معصوم را بر می شمارد و این جانب برای رساله ی کا...

آیرونی یکی از اصطلاحات پیچیده و مهم در بلاغت، فلسفه و نقد ادبی است. متون فارسی نیز از ظرفیت‌های فراوان این صنعت بلاغی ذیل عنوان‌هایی چون طنز، تهکّم، مجاز به علاقه ضدیت، استعاره عنادیه و... بهره برده است. دراین‌میان، یکی از بنیادهای بلاغی مثنوی معنوی، مهارت و هنرمندی مولانا در به‌کارگیری طنز و انواع گوناگون آن است­. مهارت خاص مولانا در مخاطب‌شناسی و اهتمام به تبیین و تعلیم مفاهیم عالی دینی، عرفان...

دفتر چهارم مثنوی همچون سایر حلقه‌های شش‌گانة مثنوی مشحون از تفکرات متنوع است. می‌دانیم که در هر دفتر هزاران حرف در عبارت آمده است و ذهن سیال مولانا دایماً از شاخه­ای به شاخساری در پرواز است. خوانندة این کتاب مطوّل معمولاً در پیچ و خم ابیات ژرف و در لابه‌لای حکایت های توی در توی مثنوی و یا در جریان ذهن سیال مولانا گم می‌شود و کمتر مجال این را می‌یابد که نگاهی از افقی بالاتر – کل نگر – به آن داشته ب...

چکیده یکی از پژوهش‌های جدی سال‌های اخیر در حوزة مثنوی‌پژوهی و مولوی‌شناسی از اشارت‌های دریا: بوطیقای روایت در مثنوی اثر حمیدرضا توکلی است که انتشارات نیلوفر آن را چاپ و منتشر کرده است. این کتاب به دلایل گوناگون اقبال خواص و جامعة دانشگاهی را در پی داشته است و با توجه به کسب رتبة «کتاب سال»، «جایزة آل احمد» و «کتاب فصل» بیش از پیش شهرت یافته است. در این مقاله نویسنده ضمن بیان محاسن و ارزش‌های اث...

بی شک جلال الدین محمّد مولوی یکی از پرمایه‌ترین گویندگان ایرانی است. شهرت او به کتاب عظیم الشان مثنوی است؛ و اطلاعات کم نظیر مولوی در این اثر موج می‌زند. دربارة این اثر بی مانند، آثار زیادی به چاپ رسیده است؛ امّا به دلیل حجم مطالب و موضوعات متنوع، هنوز جای خالی تحقیقات احساس می شود. یکی از موضوعات قابل بحث، جلوه‌های تصاویر بیانی در دیباچه های مثنوی است که عرصة تبلور اندیشه‌های تعلیمی مولاناست. به...

«مثنوی معنوی» مولوی، متضمّن عمیق‌‌ترین مباحث خداشناسی، هستی ‌شناسی، انسان ‌شناسی و ... است. این کتاب که حاصل جمیع تجارب عارفانه و صوفیانه در سنّت اسلامی است، در حقیقت حکایت یک نوع‌ سفرنامه معنوی و تجربه شخصی است که در ضمنِ یک رشته تعالیم و مفاهیم عرفانی به تصویر کشیده شده است. دو مبحث «عشق» و «فنا» از جمله آن مفاهیمی هستند که مولانا در «مثنوی» به آن‌ها پرداخته است. نوشتار حاضر به...

یکی از شرح های مثنوی معنوی که در نوع خود بی بدیل و در شبه قاره از جایگاه ممتازی برخوردار است، "کلید مثنوی" از اشرف علی تهانوی است که به زبان اردو انتشار یافته و در ایران ناشناخته مانده است. پژوهشگر قصد دارد پس از ترجمه و تعلیق جلد یکم "کلید مثنوی" از زبان اردو به فارسی، به بررسی و تحلیل احوال و افکار و آثار مولف آن بپردازد و خصوصیات بارز کتاب را بیان نموده و ویژگی ها، نوآوری ها و ابتکارات تهانو...

ولدنامه اثری است در قالب مثنوی که در بحر خفیف سروده شده است. این کتاب در تفسیر دقایق و معانی عرفانی و اخلاقی و شرح اخبار و احادیث و تفسیر آیات قرآن همراه با ذکر امثال و بیّنات، حکم و کنایات، نوادر لغات و ترکیبات و اعلام احوال مولانا جلال الدین، برهان الدین محقق، شمس تبریزی، صلاح الدین زرکوب و دیگران است که تصویری درست از زندگی جسمانی و روحانی مولانا و حالات و مقامات مریدان و مصاحبان او را منعکس ...