یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های متغیر و بارز عرفان و آثار عرفانی و آثار منثور غنایی، کهن‌الگوی قهرمان است. سیر قهرمان نیز از مهم‌ترین مسائل عرفان و آثار منثور غنایی است تا آن‌جا که کهن‌الگوی قهرمان با سیری بغرنج به تکامل شخصیتی نزدیک می‌شود. تکامل شخصیتی قهرمان به اشکال گوناگونی در آثار عرفانی و آثار منثور غنایی به‌ویژه مقالات شمس تبریزی نمود می‌یابد. قهرمان عرفانی در مقالات شمس همچون قهرمان ژانر حما...

بایزید بسطامی از بزرگترین عارفان قرون دوم و سوم است که هر کس آشنایی اندکی با تاریخ و مبانی عرفان اسلامی و ایرانی داشته باشد نام وی را شنیده است. عارفانی که معاصر با بایزید بوده اند همچون ذوالنّون مصری،یحیی بن معاذ رازی، سهل بن عبدالله تستری و احمد بن خضرویه بلخی به عظمت مقام او اعتراف داشته اند و حکایات و مراوداتی که درباره این افراد با بایزید نقل کرده اند همه نشان از یرزگی مرتبه و منزلت بایزید ...

الفاظ و معانی بلند قرآن کریم، سرشار از اصطلاحات و رمزهایی است که بیشتر، شالوده و بنیان عرفان اسلامی را تشکیل می‌دهد. آیة رؤیت یا آیة تجلی (اعراف: 143) یکی از پرکاربردترین آیات قرآن کریم در تبیین مبانی عرفانی است. شرح معراج موسی(ع) و قرارگرفتن در خطاب «لن‌ترانی»، در متون عرفانی منظوم و منثور فارسی بازتاب بسیاری داشته است. عارفان به تفسیر و تحلیل اندک و سادة مفسران از این آیه بسنده نکرده‌اند. آنا...

چکیده اساطیر، میراث به‌جامانده از باورهای انسان نخستینند که در طول زمان ادامه یافته و در ضمیر ناخودآگاه جمعی بشر به یاد آورده می‌شوند. آنها در خود، نمادهایی را جای داده‌اند که در دوره‌های مختلف به اشکال گوناگون در آثار ادبی و هنری انعکاس یافته‌اند.استفاده از این نمادها برای ترسیم جهان انتزاعی بزر‌گ‌تر، اساطیر را که اغلب در مورد حوادث ماورایی خلقت سخن می‌گویند با عرفان که عرصة نادیده‌ها را به تص...

روح الارواح یکی از متون عرفانی فارسی است که به دلیل رویکرد تأویل گرایانه نویسنده آن در شرح و تبیین اسماء الهی از یک سو و بهره‌مندی از ظرفیت‌های زبان ادبی در پردازش آن معانی در فرم و ساختار، از سوی دیگر، میتواند در ردیف متون منثور هنری زبان فارسی، چون مرصادالعباد و کشف الاسرار قرار گیرد؛گرچه برخی ظرافت های ادبی بکار رفته در متن، ارزشهای آن را از این هم فراتر برده است. اهمیّت این اثر از جهات یاد ش...

چکیده عرفان اسلامی مبتنی بر اعتقادات اسلامی و سرشار از آموزه های اجتماعی و اخلاقی است که نگاه تک بعدی و یک جانبه گرایانه به آن بیانگر عدم شناخت عرفان ناب اسلامی است . لذا این پژوهش به بررسی عرفان اجتماعی و شناخت جنبه های مردمی آن در متون منثور عرفانی قرن پنجم تا قرن هفتم هجری می پردازد و اخلاق اجتماعی عرفا را در بینش عرفانی و سیر و سلوک عملی شان بررسی می کند . این رساله با بررسی عزلت و نف...

این مقاله یکی از مباحث مهم در سیر و سلوک، یعنی سفر آفاقی را در متون عرفانی تا قرن هفتم هجری بررسی و تحلیل میکند. نگارنده پس از ذکر مقدّمه ای دربارة سیروسفر به تعریف سفرو سیروسلوک پرداخته و پیشینة سفر در قرآن و حدیث را به اجمال تبیین کرده است. نویسنده انواع، سفر و سیروسلوک را نیز از متون عرفانی استخراج و عرضه کرده و سپس به تبیین اهداف صوفیان از سفرو لوازم لازم در سفر پرداخته و پس از تشریح آداب سف...

چکیده: اخلاص در نزد سالکین به معنای پاک کردن نیّت از غیر خدا و انجام گرفتن فعل مختصّ خدا، و به معنای رهایی بنده در طاعات از هرگونه امری که درآن شایبه ریا، نفاق و یا خودخواهی و خودبینی رود، تعریف شده است. همچنین اخلاص نقش زیر بنایی و بنیادینی در تکامل فردی و اجتماعی بشر برعهده دارد وکمال، نقص، صحت و فساد تمامی مقامات ومراحل سیر و سلوک تابع این فضیلت ارزشمند است. در این پژوهش مبحث اخلاص در متون من...

آینه در میان آثار عارفان مسلمان نمودی فراوان داشته است. براساس مستندات تاریخی، سابقه استفاده نمادین از آینه، در تبیین مسأله توحید عرفانی، به حضرت علی بن موسی الرضا(ع) می‌رسد. این واژه درآراء و متون منظوم و منثور عرفای اسلامی، برای بیان تجلّی و ظهور حضرت حقّ و توضیح مسأله مهم وحدت وجود به کار رفته است. آینه به عنوان یک نماد عرفانی، در آثار عین‌القضات همدانی و مولوی نیز بسیار مورد توجّه واقع شده است...