چکیده مساله اساسی این پژوهش، تحلیل گفتمان تفکر اجتماعی ابن خلدون و علی شریعتی است؛ تا اینکه پیش فرض نظری و چارچوب مفهومی آنها را به همراه روش شناسی مربوط به آن را بررسی نمائیم. روشی که برای تحلیل تفکر اجتماعی این دو اندیش مند به کار گرفته ایم، روش تحلیل گفتمان است. چارچوب نظری ما در روش تحلیل گفتمان، ترکیبی از نظریه های قرکلاف در حیطه زبان شناسی و فوکو و لاکلائو و موفه در حیطه فلسفه سیاسی، اج...

چکیده با اوج گرفتن مباحثات و مجادلات ناشی از چرخش پسامدرن و رواج رهیافت‌های پساساختارگرایی و پسامارکسیم در ادبیات علوم اجتماعی، مفاهیم ایدئولوژی، هژمونی، گفتمان، سوژه، قدرت و مقاومت به پرکاربردترین و مناقشه‌برانگیزترین مفاهیم در حوزه مطالعات سیاسی و اجتماعی بدل شدند. دستاورد این منازعات فکری شکل‌گیری طیف وسیعی از نظریات و تفاسیر در مورد این مفاهیم بود. به فراخور، در سال‌های اخیر نیز گرایش و علا...

کنوز الودیعه من رموز الذریعه ترجمه‌ای کهن از کتاب الذریعه إلی مکارم الشریعه، اثر راغب اصفهانی است. این کتاب به فرمان شاه‌ شجاع مظفّری ترجمه شده است و مترجم با افزودن مقدّمه و مؤخّره‌ای مزیّن به آیات و احادیث و اقوال حکمای مشهور عرب و عجم، ساختار و محتوای الذریعه را با آثاری از قبیل جاودان خرد تلفیق نموده و کتابی با پیکره‌ و محتوایی تازه پدید آورده است. بررسی گفتمانی این ترجمه می‌تواند بیانگر انگیزة...

سوژه‌های انسانی، فانتزی‌هایی را برای خود می‌سازند تا موقعیت خیالی خود را در ساختار اجتماعی نشان دهند. این فانتزی‌ها در روایت فیلم‌های سینمایی بازتولید می‌شوند. علاوه بر این آپاراتوس سینما از طریق ایدئولوژی مخاطب را به روایت فیلم می‏دوزد. هدف مقاله‏ی حاضر آن است که فانتزی و ایدئولوژی موجود در روایت فیلم آقای هالو را تفسیر کند. بدین منظور چارچوب مفهومی‌ای ملهم از نظریه‌های «ژاک لکان» درباره فانتز...

مفهوم سوژه ریشه‌ در تفکرات دوران نو زایش دارد که در قرن بیستم ماهیتی سیاسی یافت؛ سوژه را حداقل از سه منظر می‌توان مورد بررسی قرار داد؛ ازنظر مدرن که با دکارت آغاز می‌گردد، سوژه فاعل شناسایی است که مستقل از نیروهای متافیزیکی توانایی اندیشیدن و کنش را داراست. از منظر پساساختارگرا و پسامدرن که به صورت خاص در اندیشه فوکو تجلی می‌یابد، سوژه ابداع عصر مدرن است و با پایان مدرنیسم نیز رو به افول گذاشته...

مقاله پیش‌رو به تحلیل جامعه‌شناختی گفتمان فولکلور قوم آذری در ایران از منظر تحلیل گفتمان انتقادی می‌پردازد. این تحقیق داستان‌ها و ضرب‌المثل‌های زبان قوم آذری را بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف در سطح توصیف، تفسیر و تبیین واکاوی کرده است. در این تحقیق مسئله اساسی این است که داستان‌ها و ضرب‌المثل‌های فولکلور قوم آذری دارای چه گفتمان‌هایی بوده است و شرایط، زمینه‌های شکل‌گیری آن گف...

گفتمان اخیرا در رشته ها و شاخه های علوم انسانی و علوم اجتماعی کاربرد فراوان و گسترده ای یافته است. گفتمان را عموما با نام فوکو و به عنوان نظریه ای تبارپژوهانه می شناسند اما این نظریه در عین حال کاربردی روش شناسانه نیز یافته است. تلاش ما برآن است که طی این نوشتار نشان دهیم گفتمان به چه معنا است و به کدام دسته از تاملات روش شناختی اشاره دارد و نیز خواهیم کوشید نشان دهیم که بهره گیری از گفتمان به ...

طبقة متوسط مدرن در ایران با محوریت شهر تهران تحت تاثیر شروع فرایند‌های مدرنیزاسیون توسط پهلوی اول مجال ظهور و بروز پیدا کرد. این طبقه که بسیاری از محققان آن‌ را محصول فرایند‌ه‌های مدرنیزاسیون می‌دانند, در تاریخ معاصر ایران نقش عمده‌ و تاثیرگذاری ایفا کرده است. این نوشته تلاشی است برای ارائة تحلیلی طبقاتی گفتمانی بر مبنای نظریة گفتمان لاکلائو و موف از شرایط شکل‌گیری و تکامل طبقة متوسط مدرن در شه...

آزاداندیشی دینی و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، حاصل پیروزی گفتمان اسلام سیاسی پس از انقلاب و به حاشیه رفتن گفتمان غرب‌گراست. اما مسئله اینجاست که رقابت غرب‌گرایی با گفتمان اسلام سیاسی بعد از سه دهه که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، در عرصۀ فرهنگی ادامه یافته و محیط دانشگاه مرکز این فعالیت­هاست. از همین رو، مقام معظم رهبری در برهه‌های زمانی مختلف با درایت و آینده‌نگری در فرامین خو...

در مقالۀ حاضر برخی از وجوه غیریّت‎سازی و ابعاد منازعۀ گفتمانی در فرایند پذیرش ولایتعهدی امام رضا (علیه‎السلام) بررسی و بازنمایی شده است. ازآنجاکه قبول ولایتعهدی از سوی امام (علیه‎السلام) در فضای خاصّ سیاسی صورت گرفت، تلاش‌های گستردۀ آن حضرت برای فاصله‎گرفتن از نظام فکری، معنایی و سیاسی ـ اجتماعی دشمن (گفتمان رقیب) و نفی آن به شیوه‌های زبانی و عملی، حایز اهمیت است. آنچه مسلّم است اینکه گفتمان سیاسی...