مقاله‌ی حاضر، مقدمه‌ای است در شناخت حیات فرهنگی ـ اجتماعی قبایل و عشایر عرب کشور عراق، به عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر تشکیل دهنده‌ی ترکیب جمعیتی این سرزمین، که به‌رغم گذشت قرون متمادی، تغییر چندانی نکرده است. با این پیش فرض،‌ که برخی از آداب و رسوم قبایل و عشایر عراق، به دلیل آغاز مهاجرت و استمرار آن از شبه جزیره‌ی عرب، در تاریخ این سرزمین ریشه دارد و گذشت زمان، نتوانسته آن را از میان بردارد. ...

دولت عباسیان که بر ویرانه های حکومت نود ساله امویان پدید آمد، فصل نوینی را در تمدن اسلامی پی ریزی کرد که بالغ بر چهار صد و سی سال ادامه یافت. عباسیان با تمهید مقدمات توانستند نهضت خویش را از خراسان که دور از دسترس آسان امویان بود آغاز کنند و در این راه از حمایت قبایل عربی این منطقه برخوردار شوند. در پژوهش هایی که تاکنون پیرامون قیام عباسیان به عمل آمده ، کمتر به نقش ویژه قبایل عرب در همراهی یا...

خوزستان بعد از عهد داریوش هخامنشی، جز ولایات حاصلخیز ایران بود. حاصلخیزی این سرزمین باعث شده که عرب¬ها به این منطقه چشم طمع، و انگیزه تصرف آن را داشتند. این سرزمین در سال های 16-19 هجری زیر ضربات مداوم قوم عرب بود که آن¬ها از نقاط مختلف عربستان به سوی عراق و خوزستان گسیل شدند. وسعت سرزمین خوزستان به همراه تنوع جغرافیایی و تنوع آب و هوایی باعث گردیده تا مردمان ملت¬های مختلف از جمله عرب¬ها با و...

حرکت دینی محمد بن عبدالله بن تومرت ملقب به المهدی در میان قبایل بربر بلاد مغرب مهم ترین جنبش مهدوی‌گری مبتنی بر الگوی سنی نیمۀ اول قرن ششم هجری به شمار می‌آید؛ جنبشی که  به تکوین دومین نظام سیاسی مقتدر بربر با عنوان موحدین انجامید. نقطة آغازین حرکت دینی ابن تومرت بر پایۀ امر به معروف و نهی از منکر استوار بود تا بدین ترتیب از دولت مرابطان جامعه‌ای منحط و غوطه‌ور در فساد اجتماعی و سیاسی به تصویر ...

شناخت بخش مهمی از رویدادهای صدر اسلام در گروی شناخت قبایل عرب جاهلی و هنجارها و رویه های درونی و کشمکش های بین قبیله ای آنهاست. قبیله کنده یکی از قدرتمندترین قبایل یمنی قبل از اسلام است که به دلیل داشتن جنگاورانی نیرومند و جسور و سطح آگاهی رؤسای آن نقش آشکاری در تحولات سیاسی صدر داشت. نوشتار حاضر با واکاوی اطلاعات موجود در منابع اولیه چگونگی شکل گیری، نسب، انشعابهای درون قبیلگی، دین، سرزمینهای ...

مکه به‌دلیل وجود کعبه و جایگاه بعثت پیامبر گرامی اسلام|، باعث علقه‌های دینی و جاذبه‌های احترام‌آمیزی است،که کمتر اجازه واقع‌بینی می‌دهد، تا اذعان شود مکه قبل از ظهور اسلام برخلاف تصور مرکز زندگی شهری و دارای مردمانی یک جانشین نبوده، بلکه مرکزی زیارتی ـ تجاری بوده که عمدتاً جاذبه‌های زیارتی و اقتصادی آن موجب استقرار و اسکان قبایل و عشایر در آنجا گردیده است. از سویی، همین نگاه قداست‌آمیز سبب شده، ...

وفود در زمان پیامبر(ص) به افراد و نمایندگان قبایل عرب اطلاق می شد که اغلب آن ها به طور داوطلبانه به حضور پیامبر(ص) می رسیدند و سر تسلیم فرود می آوردند و در بسیاری از موارد اسلام آوردن قبیله ی خویش را اظهار می کردند. اغلب این‏ هیئت ‏ها که حدود هفتاد وفد شمارش شده‏ اند پس از پیروزی قطعی رسول خدا بر دشمنان و حاکمیت مسلّم‏ ایشان در جزیره العرب، به مدینه روی آوردند. آمدن نمایندگان به مدینه از سال پنج...

در سال‌های آغازین فتوح اسلامی، سرزمین ایران از ناحیه جنوب غربی در کانون توجه فاتحان عرب قرار گرفت و جنگجویان بسیاری به سوی مرزهای ایران سرازیر شدند. مناطق مرزی، نخستین آوردگاه‌هایی بودند که سربازان ساسانی در برابر رزمندگان عربِ مسلمان وارد نبرد شدند. در خلال این رویارویی‌ها که بعدها سراسر ایران‌زمین را دربر گرفت و تا شمال شرق و ماوراء النهر کشیده شد، شماری از «اساوره»، «احامره» و «بخاریه» دست از...

بررسی و مطالعه تاریخ عربستان قبل از اسلام نشان می دهد که عرب برای تأمین معیشت و رونق زندگی از لحاظ اقتصادی به تجارت روی آورده است. و تجارت رکن مهم در رفع نیازهای مادی و موجب فعالیت های اقتصادی و فرهنگی برون مرزی وی شده است . موقعیت اقلیمی و شرایط محیطی و همجواری با دریا و نبود استعداد زراعی موجب گردید که عرب برای امرار معاش به تجارت روی آورد. رونق تجارت سبب گردید که زندگی اشرافی و فرهنگ اشراف...

فرمانهای برجای مانده از سلاطین منابعی مهم و موثق در بررسی تاریخ سیاسی و اجتماعی هستند. شمار قابل ملاحظه‌ای فرمان از دورۀ افشاریه تا نیمۀ نخست قاجاری در نسخه‌ای در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی برجای مانده که بسیار ارزشمند بوده و تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. در میان این فرامین، پانزده فرمان به زبان عربی از نادرشاه افشار، خطاب به سران قبایل عرب جنوب ایران مشاهده می‌شود که سندی از چگونگی ارتباطا...