در سالیان اخیر، با توجه به رشد فزایندۀ تحقیقات میان فرهنگی در حوزه های گوناگون علوم انسانی به ویژه فلسفه در جامعۀ ایرانی و طرح مسائل جدی در روش این تحقیقات و اعتبار آن ها، دو مطلب بسیار ضروری می نماید: نخست بررسی روش و اعتبار فلسفۀ تطبیقی به مثابۀ الگوی رایج در این تحقیقات و دیگری ارائۀ الگویی متناسب برای انجام دادن تحقیقات منطبق با اهداف این پژوهش ها، یعنی تعامل و گفت وگوی میان فرهنگی. فلسفۀ م...

نوشتار حاضر که به بحث از توانایی‌های فلسفة اسلامی در حوزۀ سیاست می‌پردازد، این پرسش را محور قرار می‌دهد که آیا فلسفۀ اسلامی استعداد و قابلیت ورود به حوزۀ سیاست یا پرداختن به مباحث فلسفۀ سیاسی را دارد؟ در این راستا، ضمن تبیین معنا و مفهوم «فلسفۀ سیاسی اسلامی» و اشاره به جایگاه فلسفه اسلامی در میان دانش‌های اسلامی، نسبت فلسفۀ اسلامی و تاریخ تمدن اسلامی به‌ویژه در ایران، مورد بحث قرار گرفته است. ...

به لحاظ معرفت شناسی، پوپر متعلق به نحلۀ عقل‌گرایی انتقادی و دریدا به رویکرد ساختارزدایی است. هر دوی این جریان‌ها بر آن هستند که هر گونه بنیادگرایی فلسفی، اجتماعی، سیاسی، زبانی... را به پرسش بگیرند. آن‌ها می‌خواهند بر فراز دوگانه رئالیسم و ایده آلیسم بایستند، اما در این مسیر هر کدام تعریف مختص خود را از ماهیت عقل و قلمرو آن ارائه می‌دهند. پوپر میان دو وجۀ ایجابی و سلبی عقل تمایز قائل می‌شود. وجۀ...

نیکلای بردیایف، فیلسوف مذهبی و سیاسی روسیه که در دورۀ حیات خود شاهد رخدادهای مهم سه انقلاب روسیه و دو جنگ جهانی بود. پس از انقلاب 1917 روسیه برای مدت کوتاهی استاد ممتاز فلسفه در دانشگاه دولتی مسکو بود، اما انتقاد وی از بلشویک‌ها در نهایت موجب شد در 1922 از روسیه به خارج تبعید شود. او به گروهی از متفکران تعلق دارد که می‌کوشند به بسط یک جهان‌بینی مسیحی بپردازند. بردیایف به عنوان یک فیلسوف اجتماعی...

نظریۀ ادراکات اعتباری، از مهمترین زوایای فلسفۀ اسلامی است که ارائه نظام مند آن به ابداع علامه طباطبایی، صورت گرفت. اهمیت این نظریه در نظام فلسفی علامه طباطبایی آنقدر زیاد است که در اکثر قریب به اتفاق آثار ایشان، اشاره ای موجز یا مبسوط به آن شده است. این نظریه با تمایزی که میان ادراکات حقیقی و اعتباری قائل می شود، از یک سو علوم حقیقی را از گزند خطاهای معرفت شناسانه حفظ می کند و از دیگر سو خلأ تئ...

از مهم ترین مباحث فلسفۀ دین، مباحث انسان شناختی است، چون انسان هم گیرندۀ دین و هم مخاطب آن است. از رهگذر نگاه ما به انسان، نگاه ما به دین نیز شاید تغییر کند. مقالۀ حاضر نگاه دو فیلسوف، یکی از شرق و دیگری از غرب را در مورد انسان مقایسه می کند. ملاصدرا با طرح حرکت جوهری در مرکز فلسفۀ خود، به تبیین انسان و جهان و نسبت میان آنها پرداخته است. این طرح که بر اصالت وجود مبتنی است، حرکت اشتدادی انسان در...

مقااله با هدف پاسخ به چیستی تعریف فلسفۀ فقه و چگونگی دسته‌بندی مسائل آن نگاشته شده و در بحث تعریف فلسفۀ فقه، در نهایت به برگزینی آخرین تعریف ارائه‌شده پرداخته است که در فرایند آخرین بازخوانی نظریۀ فلسفۀ فقه وجود دارد؛ از این‌رو فلسفۀ فقه با توجه به سه لایۀ مبانی عام پارادایمی و کلیات فلسفۀ فقه و مبانی خاص فلسفۀ آن، دانشی است که در راستای مبانی معین پارادایمی به تحلیل، نقد و پیشنهاد دامنۀ مفهومی...

ریچارد رورتی فیلسوفی نوپراگماتیسم و ضدذات گرا و سیدحسین نصر فیلسوفی سنت گرا، هر دو از برجسته ترین رهبران فکری در فلسفۀ معاصر هستند. آن ها با به چالش کشیدن بنیادها و معیارهای عقلانیت در فلسفۀ مدرن، به‎ویژه آن دسته از معیارهایی که موجب گسترش روزافزون عقلانیت علمی می­گردد، خواهان بسط عقلانیت در حوزه­های دیگری از تلاش­های بشری، حوزه­هایی چون ادبیات، هنر و علوم انسانی بر اساس دغدغه­ها و نگرش‎های فلس...

سئوال از هویت شخصی، چیستی آن و شرایط تداوم و استمرار چنین هویتی از جمله پرسش های قدیمی در متافیزیک، فلسفۀ نفس و فلسفۀ ذهن اند. مسئله آن است که اولاً، چه چیز هویت شخصی مرا می سازد و مرا از دیگران متمایز می کند و ثانیاً تداوم و استمرار «من» در طول زمان وابسته به چیست. هرگونه پاسخی به چنین پرسش هایی، نتایج و اثراتی در دیگر حوزه های فلسفه، مانند فلسفۀ حقوق و فلسفۀ دین خواهد داشت؛ چرا که مسائلی همچون:...