علیت در فلسفة غرب و فلسفة اسلامی در دو حوزة مابعدالطبیعه و طبیعیات مطرح می‌شود اما در فلسفة اسلامی به تبیین مابعدالطبیعی علیت اهمیت فراوان داده شده است. در غرب با فلسفة تجربی و انتقادات هیوم و در نهایت با فلسفة کانت که معرفت متافیزیکی را امکان‌ناپذیر اعلام کرد، تبیین و تحلیل مابعدالطبیعی علیت به‌کنار رفت؛ هر چند به‌طور کامل از بین نرفته است. به‌تبع این تغییر، اثبات خداوند از طریق اصل علیت نیز خ...

قرائت درست از مختصّات حکمت صدرایی و تعیّن معرفتی آن می‌تواند نقش مهمّی در فهم و تفسیر مباحث حکمت متعالیه ایفا نماید؛ فارغ از نگاه التقاطی به فلسفة ملاّصدرا و تردید دربارة آن به عنوان مکتب فکری مستقل، نظریّه‌هایی وجود دارند که از تعیّن معرفتی فلسفة ملاّصدرا سخن می‌گویند. این جستار، در گام نخست، مختصّات حکمت صدرایی را مطرح می‌کند و در آن، فلسفة به عنوان دیسپلین و رشتة علمی با هویّتی هندسی و ماهیّتی شبکه‌ای...

 جریان غالب در تفسیر فلسفة سیاسی روسو، جریانی است که می‌کوشد فهم روسو را به فهم «تمایز جوهری» او از هابز و لاک منوط کند. بدین‌ترتیب فهم ایدة شهروندی مدرن که با فلسفة سیاسی روسو وارد مرحله‌ای اساسی شد نیز اغلب بر همین منوال، یعنی با تأکید بر «تمایز جوهری» میان ایدة شهروندی نزد هابز و روسو به انجام می‌رسد. اما پیچیدگی و چندلایگیِ فلسفة سیاسی روسو نباید موجب شود که از پیوند محکم و اساسی آن با ط...

ارتباط زبان و تفکر موضوع مورد مطالعه از دیدگاه علوم گوناگون است. فلسفة تحلیلی، که زبان، اصلی‌ترین موضوع آن است، از جمله به چگونگی چنین رابطه‌ای می‌پردازد. یکی از بهترین نمایه‌های مطالعة این رابطه گفتار افرادی است که یا زبانشان دچار مشکل است یا تفکرشان. بنابراین، گفتار هذیانی آن دسته از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، که هیچ مشکل زبانی ندارند و فقط دچار اختلال فکر هستند، از بهترین موارد برای این من...

برخی از صاحب نظران، فلسفه یا علت خلقت انسان را در نظام تربیتی اسلام، رسیدن او به کمال مطلق می‏دانند. با توجه به اینکه خالق حکیم در هدفش نه غیر مقدور، بلکه باید مقدور و ممکن باشد، و از طرف دیگر انسان دارای عقل است و هیچگاه غیر مقدور را هدف فعالیت‏های خود قرار نمی‏دهد، لذا رسیدن انسان به کمال مطلق به عنوان فلسفة خلقت انسان اشتباه است و باید تعبیر مزبور اصلاح شود. برخی از صاحب نظران، فلسفه یا علت ...

اجتماع گرایی به عنوان گفتمان رقیب و منتقد لیبرالیسم، یکی از مهم ترین مضامین فلسفة سیاست در دهه های اخیر بوده است. ضعف ساختارهای سنتی اجتماع مانند خانواده، کلیسا و مدارس، افزایش چشمگیر طلاق و تولدهای نامشروع، گسترش ادیان نامتعارف، افزایش استعمال مواد مخدر و افزایش ناگهانی بی سوادی در کشورهای غربی، از مهم ترین زمینه های اجتماعی شکل گیری اجتماع گرایی بوده است. اجتماع گرایی با کمک مبانی فلسفی ویتگن...

مدینة فاضله، جامعه ای است که انسان همواره در پی تأسیس آن بوده، جامعه ای برین و امیدی و مطابق میل و بر وفق مراد انسا ن ها، جامعه ای که در آن همة انسان ها با خوشبختی و سلامت و به دور از فقر و نادانی در کنار همدیگر زندگی می کنند. این کمال یابی، به طور دایم فکر عده ای از متفکران را مشغول داشته است تا حکومتی فاضله و آرمانی طراحی کنند که برآورندة این آرمان ها باشد. در فلسفة اسلامی، اندیشمندان مسلمان ...

در این نوشتار نخست به پیشینة تاریخی فلسفة نقدی تاریخ اشاره شده است ، سپس سه مسألة اصلی فلسفة نقدی تاریخ مورد بررسی قرار گرفته است . مسألة نخست آن نوع تبیین یا تبیین هایی است که در پژوهش های تاریخی لازم یا قابل قبول است . مسأله دوم این است که با توجه به نقش ساختاری ای که ارزشداوری ها غالباً در گزارش های تاریخی دارند ، تا چه اندازه استدلال های تاریخی باید یامی توانند فارغ از ارزش باشند . مسألة سوم...

این مقاله به بررسی تقدم اخلاق بر فلسفه نزد لویناس پرداخته است. لویناس با محور قراردادن «دیگری» در کانون اخلاق خود نگاهی کاملاً متفاوت با نگاه سنتی به اخلاق اتخاذ کرده و مفاهیمی از قبیل دیگری، چهره، زبان، نامتناهی، تعالی را در تقابل با مفاهیمی مثل من یا خود، حلول، بازنمایی و تمامیت قرار می­دهد. او بر همین اساس اخلاق را بر فلسفه مقدم می­داند و اخلاق خود را نوعی فلسفة اولی معرفی می­کند که ماهیتاً با...