با سقوط فاطمیان و به قدرت رسیدن ایوبیان، تحولی مهم مذهب در مصر رخ داد، بدین سان که خلافتاسماعیلی جای خود را به سلطنتی داد که جزئی از خلافت سنی عباسیان و مدافع آن بود . این تغییر،تحولات اجتماعی و سیاسی مختلفی به همراه داشت که بیشتر در جهت اقتدار یافتن جامعه تسنن و بههمین جهت، مورد حمایت ایوبیان بود. یکی از مهم ترین جنبه های این تحولات، در نظام آموزش رسمیمصر آشکار گشت. در تحول نظام آموزشی مصر ک ه...

اسماعیلیان نخستین به رهبری محمد بن اسماعیل و نوادگانش، حدود یک قرن به فعالیت پنهان خود ادامه دادند تا اینکه در اواسط قرن سوم و با استفاده از فرصت بدست آمده از قیامهای مختلف علویان و غیر آنها، در کوفه با عنوان قرامطه ظهور کردند و به سرعت، داعیانی به دیگر بلاد اسلامی گسیل داشتند که از جمله آنها، ابوسعید جنابی بود که با استقرار در بحرین و با به اطاعت درآوردن قبایل منطقه، دولتی تأسیس کرد که بارها خ...

با انتقال مرکز حکومت فاطمیان (358-567ق) به قاهر ه در 362 ق، دستگاه  دعوت اسماعیلی، با هدف ترویج عقاید اسماعیلی در میان آحاد مردم مصر، در قالبنهادهای تبلیغی آموزشی مانند مجالس الحکمه، جامع الازهر ودارالعلم سازماندهیشد. با این همه، این نهادها موفقیت چندانی در انجام وظیفه پیش گفته به دستنیاوردند. بررسی ناکامی این نهادها در تحقق اهداف مورد نظر، می تواند نقش مهمیدر تبیین عوامل ناتوانی فاطمیان در تثب...

نوشتار حاضر، پژوهشی است مستند راجع به تاریخ اقتصادی مصر در دوران طولونی و فاطمی، با تکیه بر نقش صنعت نساجی. نویسنده با استفاده از اسناد پاپیروسی عربی و نیز منابع دست‏اول تاریخ مصر در دوران اسلامی، در پی اثبات این فرضیه است که رونق و رفاه اقتصادی مصر در قرون وسطی، به ویژه در دوره‏ی طولونی، ناشی از رشد و گسترش صنعت نساجی بوده است. کلودکاهن،2 خاورشناس نام‏دار فرانسوی، مقاله‏ی حاضر را نمونه‏ای خوان...

راه‌برد عبادتین و تقویت قدرت مذهبی فاطمیان مصر[1] فاطمه جان احمدی[2] حیات مرادی[3] چکیده طرح موضوع عبادتین (ظاهری و باطنی) در اوضاعی که بحران مذهبی دامن‌گیر خلافت فاطمیان شده بود، راهی برای برون‌رفت از معضلات فکری و فرهنگی خلیفه فاطمی الحاکم بامر الله (411-386 ق) بود. ظهور غُلات اسماعیلی و پیدایی شِقاق میان داعیان دربار و خیزش بحران فکری در جامعه اسماعیلی، جز با استوار کردن مبانی فکری و اعلام دید...

چکیده مقالۀ حاضر با هدف نقد و بررسی کتاب «فضائلُ مصرَ وأخبارُها وخواصُّها »اثر ابن زولاق، دربارۀ پویش علمی تاریخ­نگارى اسلامی ـ ادبیِ تمدّن فاطمیان و تاریخ­ محلّی به نگارش درآمده است. این نوع تاریخ­نگاری اسلامی ـ ادبی با سنّت ریشه­دار و اصالت خاصّ خود، پیوسته مورد اهتمام مؤرخان مسلمان و از جمله ابن زولاق بوده است. وی به نگارش تاریخ­ محلّی مصر پرداخت و کتابش در زمرۀ یکی از گونه­های اصیل و قانونمند تاریخ­ن...

با انتقال مرکز حکومت فاطمیان (358-567ق) به قاهر ه در 362 ق، دستگاه  دعوت اسماعیلی، با هدف ترویج عقاید اسماعیلی در میان آحاد مردم مصر، در قالبنهادهای تبلیغی آموزشی مانند مجالس الحکمه، جامع الازهر ودارالعلم سازماندهیشد. با این همه، این نهادها موفقیت چندانی در انجام وظیفه پیش گفته به دستنیاوردند. بررسی ناکامی این نهادها در تحقق اهداف مورد نظر، می تواند نقش مهمیدر تبیین عوامل ناتوانی فاطمیان در تثب...

مذهب اسماعیلیه یکی از شاخه های تشیع بوده که فعالیت خود را بصورت رسمی از اواخر قرن دوم هجری شروع کرد . دلایل متعددی در شکل گیری عقاید اسماعیلیه و گسترش سریع تفکر آنان دخیل بوده اما عملکرد سوءدولت های وقت مخصوصا برخورد ظالمانه بنی عباس نسبت به شیعیان بی تردید بیش از همه تاثیر گذار بوده است .قراین و شواهد تاریخی نشان می دهد که سلمیه در شام نخستین پایگاه فعالیت های سیاسی و نظامی اسماعیلیان بوده است...

بحران‌های سیاسی و فرهنگی پیش‌آمده در قاهره هم‌زمان با دورة پرتحول خلافت‌ الحاکم بامرالله فاطمی (د 386 - 411 ق) زمینه‌های فراخوان پایور ایرانی حمیدالدین کرمانی (411 ق) حجت جزیرة عراق و ایران1 را به مصر فراهم آورد. حضور فعال او که نمایندة مکتب ایرانی در دربار فاطمیان بود، موجب‌ شد تا از لطمات فکری ناشی از بروز جریان‌های غالی‌گرایانه و افراطی چون دروزیان و یا تبلیغات مستمر عباسیان برضد ایشان به‌شد...

خلافت شیعی فاطمی بیش از دو قرن ونیم (297-567 ق / 909-1171م) بر بخش وسیعی از جهان سایه افکنده بود که شامل شمال آفریقا، شرق دریای مدیترانه، بخش هایی از جنوب اروپا، شبه جزیره عربستان و بخشهایی از شبه قاره هند می شد. با وجود أثرپذیری از هنر نقاشی پیشینیان و همسایگان، فاطمیان توانستند استقلال نسبی خود را در سبک و شیوه های هنر نقاشی حفظ کنند، شکوفایی بازنمایی فیگوراتیو، مهمترین ویژگی نقاشی در دوران ف...