پس از روند گسترش غزل و افول قصیده سرایی، چون پیوند شعر و شاعری با دربار منقطع نگشته بود، غزل تا حدی، وظیفه¬ی اصلی قصیده را (مدح ممدوح) بر دوش کشید. مدیحه سراییِ در غزل، غالباً در دیوان شاعرانی ملموس¬تر است که جز غزل در قالب دیگری شعر نگفته¬اند. (یا در قوالب دیگر بسیار کم شعر گفته¬اند) حافظ شیرازی نیز مانند بسیاری از شاعران در غزل به مدح بعضی از پادشاهان، وزرا و... پرداخته است. اما مدایح او رنگ و ...

شعر هر شاعری، آینه تمام نمای زندگی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری جامعه ای است که در آن زندگی می کند. بر این اساس و در دنیای معاصر، عده ای از شاعران بر این باورند که قالب ها و زبان شعر کلاسیک برای بیان این شرایط و محیط، قاصر است؛ از این رو هر کدام به شیوه ای سعی در به روز رسانی شعر خود متناسب با زمان و مکان زیستگاه خویش دارند؛ و این آغاز قدم نهادن در وادی نوآوری ست. شیوه های نوآوری در میان شاعرا...

تعریف قالب غزل در ادوار مختلف شعر فارسی متفاوت بوده است. منابع پیشین، سیر تحول غزل را، بیشتر به لحاظ ماهوی بررسیده‌اند. در تحول شکلی غزل معمولا، جدا شدن آن از قصیده، استقلال یا وابستگی ابیات نسبت به هم، نحوه‌ی استفاده از قافیه و ردیف و امکانات وزنی ارزیابی شده است؛ اما محدودتر شدن قلمرو غزل، هیچ‌گاه مورد بررسی قرار نگرفته است. از قرن هشتم هجری به بعد در تعریف قالب غزل، شهرت‌زدگیِ ناشی از آوازۀ ب...

فرم های شعر فارسی ـ حداقل از زمان رودکی تاکنون ـ نقش عمده ای در شکل گیری موسیقی آوازی ایران ایفا کرده است. در اغلب آوازهای ایرانی، از روزگاری که بر روی صفحه‏های گرامافون ضبط می شده تا امروز، رد و نشانی از غزل های سعدی آشکار است. این نشان گاه چنان برجسته است که گویی برای روایت موسیقایی احوال درونی خواننده (و نوازنده)، بستری سازگارتر از غزل سعدی فراهم نبوده است. پرسش اینجاست که چرا تا این اندازه ...

غزل نئوکلاسیک ـ که با ظهور شعر نو، در شعر کلاسیک ایران ایجاد شد ـ یکی از جریان­های شعری معاصر محسوب می­شود که تا امروز همچنان پویا و مورد توجّه است. هدف سرایندگان پیشگام آن، همگام ساختن قالب سنّتی غزل با اقتضائات روز بود. این جریان شعری از امکاناتی که شعر نو به شعر فارسی، در سطوح بیان، زبان و عناصر ادبی افزوده، بهره برده و خود نیز ابعادی نوین در غزل ایجاد کرده است؛ از آن جمله می­توان به تلفیق ادب...

این مقاله درصدد اثبات وجود ساخت شبکه­ای در غزل کلاسیک فارسی است. در ابتدا به تعریف مفهوم ساخت شبکه­ای پرداخته­ایم و در ادامه نشان داده­ایم که در غزل تمهیدات و مؤلفه­هایی وجود دارد که می­توان مجموعه آنها را در قالب دو گروه «سازه­های زبانی» و «سازه­های موسیقایی» جای داد. تکرار، ارجاع، هم­آیی، هم­معنایی، تضاد، جایگزینی و شمول معنایی، از تمهیدات مربوط به سازه­های زبانی، و وزن، قافیه، ردیف، تجنیس، ر...

ردّ پای داستان قرآنی ابراهیم (ع) در مژگان سیه حافظ*   دکترعلی نظری1  دانشیار گروه عربی دانشگاه لرستان  چکیده تأویل پذیری، یکی از بارزترین ویژگی‌های شعر حافظ، محسوب می‌گردد. در این میان، غزل 354 با مطلع «به مژگان سیه کردی هزاران رخنه در دینم...»، از جمله غزلیّاتی است که با نگاهی تأویلی، با داستان حضرت ابراهیم (ع) و اسماعیل(ع) در سورۀ صافّات قابل تطبیق است. تعبیر «قصر حور العین» در غزل 354 که...

تعریف قالب غزل در ادوار مختلف شعر فارسی متفاوت بوده است. منابع پیشین، سیر تحول غزل را، بیشتر به لحاظ ماهوی بررسیده‌اند. در تحول شکلی غزل معمولا، جدا شدن آن از قصیده، استقلال یا وابستگی ابیات نسبت به هم، نحوه‌ی استفاده از قافیه و ردیف و امکانات وزنی ارزیابی شده است؛ اما محدودتر شدن قلمرو غزل، هیچ‌گاه مورد بررسی قرار نگرفته است. از قرن هشتم هجری به بعد در تعریف قالب غزل، شهرت‌زدگیِ ناشی از آوازۀ ب...

تحقیقات انجام­شده دربارۀ سبک هندی، غالباً محصور به مواردی چون بحث از معنای بیگانه، تمثیل و... بوده، موارد دیگری مانند ساختار قالب عمدۀ این سبک یعنی غزل، کمتر مورد توجّه محقّقان قرار گرفته است. در این تحقیق، نویسندگان با استفاده از نظریۀ ساختارگرایی تکوینی لوسین گلدمن ـ که سعی در ایجاد ارتباط میان جهان­نگری پدیدآورندگان یک اثر ادبی و ساختار آن دارد ـ ساختار غزل سبک هندی و دلیل عدم انسجام این غزل و ...

امیری فیروزکوهی ‘متخلص به ((امیر)) شاعر قصیده سرا و غزل پرداز معاصر‘از خاندانی است صاحب نام. او درمیان سخنوران معاصر چهره ای دارد شناخته شده با تمام ویژگیهای یک شاعر طراز اول. امیری نه تنها در حوزه غزل و قصیده ‘بلکه در میدان انواع دیگر شعر ‘ طبعی دارد به روانی آب ‘ زلال و صاف. اگر چه غزلش در نازک خیالی غزل صائب را به یاد می آورد ‘ اما شهرتش در پیروی از سبک هندی بیشتر به جهت دفاع توأم با هواد...