سید مرتضی(ره) عالم بنام امامیه در قرن های چهارم و پنجم و صاحب نظر در حوزه های مختلف علوم اسلامی از قبیل فقه، اصول، کلام، حدیث و تفسیر قرآن، قائل به ترجیح وجوه عقلی در نقد و تبیین احادیث است. این مقاله ضمن بررسی جایگاه عقل و نقل نزد وی و تبیین اصول عقلانی مورد استناد او، به کشف رابطۀ عقل و نقل از دیدگاه این عالم عقلگرا پرداخته و نشان داده است که او از عقل برای نقد درونی نقل یاری می جوید و آن روا...

کاربست‏های عقل تفسیری با تأکید بر محدوده آنعقل از مباحثی است که حکما انواع مختلفی از آن را تعریف نموده به گونه‏ای که برخی از آنها اشتراک لفظی و بعضی دیگر اشتراک معنوی و تشکیک در مراتب دارند. عقل در یک نگاهوجود شناختی دارای دو اصطلاح می‏باشد یکی جوهری مجرد و دیگری قوه مُدرِکه؛ که دومی در تفسیر استفاده می شود؛ کاربرد عقل در تفسیر در یک نگاه کلی‏نگر بر اساس نگاه به منابع اربعه اجتهاد و بهره‏گی...

خداوند متعال انسان را مختار آفرید و با ودیعت نهادن گوهر عقل از درون و نعمت نقل از بیرون، راه فهم صحیحْ زیستن)دین( را برای او مساعد نمود. به همین علت عقل و نقل دو منبع برای فهم دین الهی می باشند. این دو منبع هماهنگ هستند و در فهم دین با یکدیگر تعامل دارند. یکی از مصادیق این تعامل در ادعیه و فلسفه و کلام اسلامی می باشد. در ادعیه مرویّ از اهل بیت)ع( به حقایقی اشاره شده است که ماهیت فلسفی دارند و...

یکی از نظریات مطرح در حوزه زبان قرآن در بین قرآن‌پژوهان، دیدگاه زبان عرف خاص دانستن قرآن است. در یک نگاه کلی این نظریه دو تلقی دارد که عمدتاً در بین مفسران باطنی و اخباریان است. بر اساس این باور، تنها عده‌‌ای خاص مخاطب قرآنند و فقط ایشان به فهم قرآن نائل می‌شوند. هر دو جریان فکری مورد نظر با بهره‌گیری از آیات و روایات در پی تثبیت اندیشه و فهم خود، به عنوان تنها تفکر غالب و صحیح در فرایند فهم قرآ...

مسأله " رابطه عقل و دین " از کهن ترین موضوعاتی است که از دیرباز فیلسوفان و متکلمان هر عصری را به خود مشغول داشته است و همواره در پی پیدا کردن جواب مناسبی برای این سوال بوده اند که چه رابطه و نسبتی میان عقل و دین وجود دارد؟ در قرآن و روایات به عنوان دو منبع دینی بسیار به عقل و تفکر سفارش شده است، و از صاحبان عقل ستایش شده است و در مقابل کسانی که عقل خود را به کار نمی گیرند مورد سرزنش قرار گرفته...

 یک مسئله اساسی در مباحث امام‌شناسی که به ندرت دربارۀ آن بحث شده، این است که چه رابطه و نسبتی میان وجود امام با عقل، اعم از عقل به معنای هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه برقرار است. هدف: امام(ع) به سبب مقام و رتبۀ وجودی، از قدرت عقلانی برتر و معارف الهی برخوردار است که از آن برای شناخت و درک اشیا و هدایت به سوی حقیقت بهره می...

چکیده در یک نظام حقوقی دانستن منبع تعهد و منشاء التزام امریست بسیار مهم . در واقع اینکه بدانیم یک تعهد از چه منبعی وجه لزوم می گیرد در درک ما از ساختار حقوقی تاثیر چشم گیر خواهد گذارد . این مطلب وجه همت این پایان نامه می باشد . در نظام فکری فقه شیعه – به عنوان نظام اصلی حقوق اسلامی – دو جریان عمده به این سوال پاسخ داده اند . این دو جریان با توجه به مولفه های اصلی خود با عنوان نص گرا و عقل گر...

در این پژوهش مسائل زیر مورد توجه است: نظر این دو از عقل به عنوان یکی از اصلی ترین امکانات شناختی بشر چیست؟ و رویکرد غالبشان از عقل در معرفت دینی چیست؟ در تعارض بین عقل و نقل، چه راه حلی را پیشنهاد می کنند؟ نتایج اینکه عقل از نظر این دو در کنار نقل مهم ترین امکانات معرفت دینی است. اگر چه جوادی آملی معنای عامی برای عقل در نظر می گیرد. هر دو محدودیت هایی برای توانایی های عقل در کشف معارف دینی در ج...

مولانا در اشعار غنایی مثنوی که حاصل تعامل سازنده و دوجانبه بنده با معبود است پارامترهایی در معرفت و وصال حق دخیل می داند. نغمه های عارفانه­ی این اثر سترگ، حاصل قلبی سرشار از عشق و معرفت به خالق است. برای متحلی شدن به این درجه از محبت، ساز و کارهایی در مثنوی منعکس شده است. اولین ابزار لازم، عقل و برهان است؛ البته نه هر عقلی با هر کیفیتی. مولوی یکی از مهمترین کارکردهای عقل را فهم باورهای دینی و ر...

شناخت قلمرو کارآیى دین در زندگى فارغ از انگیزه‌هاى انسانى از نگاه علامه طباطبایى مورد بررسى و نقد قرار گرفته است.  نویسنده، با طرح پرسشهایى راجع به نقش و کارکرد دین در زندگى اجتماعى از ضرورت شناخت دو مقوله انسان و دین براى پاسخ به آن پرسشها سخن گفته است. سپس دیدگاه انسان شناختى علامه طباطبایى را در سه محور فطرت، عقل و سعادت مطرح نموده، به این نتیجه مى‌رسد که ویژگى فطرت آدمى عقل اوست و عقل به ت...