یکی از مسایل پیچیده در فلسفه، کیفیت صدور کثرت از وحدت است. در مورد این مسأله راه حل های مختلفی ارایه شده است. 1- نظر حکمای مشاء: با توجه به قاعده الواحد، معلول نخستین امری واحد و یگانه است. و آن امر واحد و یگانه عقل است. زیرا فروض دیگر که عبارتند از «جسم، ماده، صورت، نفس، عرض» یا مرکبند یا محتاج به دیگری. پس واحد و یگانه نیستند. عقل اگر چه واحد است، ولی نوعی از کثرت را نیز دارد. زیرا اگر ...

این نوشته در صدد پی‌ریزی یک دستگاه سنجش به عنوان میزان و منطق مادی عرفان نظری است؛ چراکه عرفان نظری یک نظام سازمند از گزاره­های شهودی- وجودی است که به دلیل وجود امکان خطا در هنگام تبدیل شهود به تعبیر همواره نیاز ضروری به سنجش دارند و این مسئله نیاز به دستگاه سنجش را ضروری می‌نماید؛ ولی ساختار این دستگاه چیست؟ این دستگاه از دو میزان تشکیل شده است: یکی میزان دینی و دیگری میزان عقلی. هر یک از این ...

خیال یکی از قوای باطنی انسان است که صورتهایی را که انسان از عالم خاج در باطن خود دارد، حفظ می کند، و در اصطلاح روانشناسی، هرگاه اشیا با حواس مواجه باشند، صورتی که از آنها در ذهن پیدا می شود، احساس یا ادراک حس خوانده می شود، هرگاه با حواس مواجه نباشند، صورت ذهنی آن ها خیال یا تصویر جزئی نام دارد. انواع خیال عبارته است از خیال منفصل و خیال متصل مولوی در مثنوی بیشتر به تشریح انواع تخیل می پردازد، ...

خودشناسی کانون و قلب فلسفۀ باباافضل کاشانی و محور همۀ اندیشه ورزی های اوست. باباافضل خودشناسی را تنها توصیه ای برای سلوک عملی نمی داند ـ چنان که پیشینیان او از حکیمان و عارفان و عالمان می گفتند ـ بلکه جست وجوی علم نظری راستین را هم به آن وابسته می داند. وی معتقد است همۀ کسانی که از بیرونِ خود خواسته اند راه شناخت را آغاز کنند، به بیراهه رفته اند و بنابراین شناختشان معتبر نیست. وی نفس و عقل را ـ ...

چکیده در مقایسة محتوایی آثار مهم ادبیات عرفانی ایران و نیز تمام آثاری که صبغة عرفانی دارند، موضوعات مشترک فراوانی به چشم می­خورد که بحث تقابل عقل و عشق یکی از آنهاست و می‌توان از آن به رویارویی فلسفه و عرفان نیز تعبیر کرد. در این منازعه بخش قابل توجهی از غوغای کارزار عقل و عشق شاعران متوسطی هستند که تنها با سلاح تقلید و تکرار اندیشه­های خردستیز در میدان ظاهر شده‌اند و نه از روی باورهای برخاسته...

نهاد آغازین و فرجامین دستگاه شناخت، طبیعت عقل است. از این رو پرسش از چیستی خردورزی و تعقل، اساسی ترین پرسش بشر است. در این نوشته تلاش کرده ایم تا ضمن توضیح چیستی خردورزی، به این پرسش های بنیادین پاسخ دهیم که «عقل چگونه می تواند هم چنان که دربارة «جز خود» تعقل می کند، دربارة خود نیز تعقل کند؟» و «چگونه و از چه رو و تا کجا می تواند خود را نقد کرده و مورد داوری قرار دهد؟» مدعای ما در این مقاله آن ...

ما در این رساله نظرات سه فیلسوف بزرگ اسلامی را در مورد نحوه ادراک جزئیات و کلیات بیان کرده‎ایم. به این صورت که ادراک جزئیات از طریق قوای ادراکی ظاهری و باطنی است. منتها ابن سینا از ادراک جزئی به نحو کلی و ملاصدرا نیز از خلاقیت نفس نسبت به آنها سخن گفته است. و ادراک کلیات به نظر ابن سینا از طریق تجرید نفس و اتصال به عقل فعال، در نظر سهروردی اتحاد با مثل نوریه و ربا النوع و در نظر ملاصدرا اول به ...

شکاکیت به مجموعه متنوعی از دیدگاههایی گفته می شود که نقش عقل را در معرفت مورد شک و تردید قرار می دهند به همین ترتیب شکاکیت اخلاقی نیز به مجموعه ای از دیدگاهها گفته می شود که نقش عقل را در معرفت اخلاقی مورد تردید قرار می دهند. برای طبقه بندی انواع شک گرایی اخلاقی، نیازمند تعریفی مناسب از مفهوم معرفت هستیم. بر اساس تعریف سه جزئی از معرفت، شکاکان اخلاقی به دو دسته تقسیم می شوند:گروهی که صدق اخلاقی...