تاریخ نویسی عصر صفویه ، از جمله موضوعاتی است که به دلیل نظام تمرکز یافته صفویه در ابعاد صفویه در ابعاد سیاسی، مذهبی ، اجتماعی و دیوانی ، به ویژه در عصر شاه عباس اول ، دستخوش تحولات مهمی شده است . از آنجا که شرح این نظام متمرکز ، در تاریخ عالم آرای عباسی ، به خوبی انعکاس یافته و تاکنون مورد توجه ویژه بسیاری از مورخان پس از خود بوده است ، در این رساله سعی بر این بوده است که با نقد و بررسی این تار...

به رغم آگاهی های موجود در باب اجتماع عصر صفوی، که عمدتاً از سفرنامه ها و گزارش های اروپاییان معاصر حکومت صفوی فراهم آمده است، ممکن است بتوان در تواریخ محلی و سلسله ای نیز شواهدی از موضوعات اجتماعی یافت. به لحاظ تاریخ نگاری، در عصر شاه عباس، دو دسته از منابع - تواریخ محلی و سلسله ای - به نگارش درآمده اند. در پژوهش کنونی، گزیده ای از گزارش های اجتماعی مشترک در این تواریخ، بررسی تطبیقی شده است. روی...

مناقب‌‌نگاری ائمه در عهد صفویه را می‌‌توان مهم‌‌ترین رویکرد مورخان این عصر در توجه به تاریخ صدر اسلام دانست؛ چرا که پادشاهان صفوی مشروعیت خود را از امامت اهل‌‌بیت داشتند و نه خلافت خلفا. بنابراین مورخان برخلاف قدمای خود به جای نظریه خلافت به نظریه امامت و ولایت تمایل یافتند. این نوع مناقب‌‌نگاری را می‌‌توان دنباله مناقب‌‌نگاریهای صوفیانه سنی و شیعه در عصر پیش از صفویه دانست که مفهوم «شیعه اثنی ...

اسناد و مکاتبات زیادی در دوره‌ی صفوی تحریر و تدوین شده است؛ در این راستا فرامین حکومتی، که در باب ارامنه صادر شده و به «فرامین فارسی ماتناداران» مشهور است، از جنبه‌های مختلف می‌تواند برای پژوهشگر تاریخ صفویه گره‌گشا باشد. گرچه این فرامین در باب چگونگی ادارهی اقلیت ارامنه در ایران صادر شده‌اند، اما ابعاد مختلف زندگی ایشان را شامل می‌شود و جهت‌گیری حکومت صفویه در ابعاد مختلف را نشان می‌دهد. بدون ...

در این نوشتار به بررسی آثار نوشته شده در زمینه حیات اهل­ بیت و ذکر مناقب آنها در دو جریان فکری و مذهبی غالب جهان اسلام، یعنی شیعه و سنی، پرداخته شده است. محور اصلی مورد مطالعه ما دوره صفویه می­ باشد که از این شیوه تاریخ­ نگاری برای کسب مشروعیت در میان مردم بهره برد. ریشه­ های این جریان مناقب­ نگاری را می­ توان در قرن نهم در شهر هرات پی گرفت، شهری که خاستگاه تاریخ­ نگاری عصر صفوی محسوب می­ شود. ...

از قرن نهم، فضای استعاری و آرمانی مناسبی برای باز تولید گفتمان مهدویت به عنوان رکن اصلی تشیع فراهم شد. این گفتمان از طریق خرده‌گفتمان‌های گوناگون، موفق شد حاکمیت مستقر گفتمان تسنن را به حاشیه راند و با هِژمونیک شدن و سلطه حکومت صفویه در قالب مهدویت غالیانه با دال مرکزی سلطنت و با دال‌ها و نشان‌‌های مختلف تشکیل شود. هم‌زمان با شکل‌گیری این گفتمان، فقهای شیعه، گفتمان مهدویت امامیه را با دال مرکزی ...

مذهب تشیع در زندگی ایرانیان عصر صفویه از اهمیت خاصی برخوردار بود. از این‌رو بررسی رویکرد متون مذهبی این دوران به نوروز، به عنوان بزرگ‌ترین جشن ملی بازمانده از ایران باستان، بسیار بااهمیت است. در روزگار صفویه، بحث‌‌های مذهبی دربارة نوروز سبب نگارش رساله‌‌های متعددی با عنوان «نوروزیه» شد. از سیزده نوروزیه در منابع مختلف نام برده شده که امروز نه رساله در دسترس است. در این پژوهش، برپایۀ نسخ خطی م...

چکیده اسناد و مکتوبات پیوسته در ردیف منابع اصیل و مستند در پژوهش‌های تاریخی به شمار می‌روند و اطلاعات قابل توجهی در عرصة ‌تاریخ و فرهنگ در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. در پژوهش‌هایی که به عصر صفویه اختصاص یافته است، ‌تاریخ نگاری مبتنی بر مکتوبات از پشتوانه‌های مهم اطلاعات این دوره به شمار می‌روند؛ اسناد و منشاتی که از حاکمان محلی این مناطق باقی مانده است در شمار گنجینه‌های مهم تاریخی و فکری ا...

فضای حاکم بر معماری و شهرسازی صفویه فضایی شیعی- ایرانی است و اندیشمندان این دوره به وجود مستقل صورتهای عقلی و مثل افلاطونی معتقدند. گرایش به اشراق نوری، رویاهای مثالی، تجرد خیال و عالم ارواح و فرشتگان در تفکر اشراقی عصر صفوی، مبانی نظری حکمت هنر اسلامی- شیعی را متحقق کرده بود. عالم مثال، قرابت نزدیکی با عالم برزخ از دیدگاه مذهب شیعه دارد؛ لذا در اندیشه فلاسفه ای مانند ملاصدرا در عصر صفوی به عنو...

حضور میسیونرها مذهبی مسیحی در ایران، ازجمله مباحث مهم در مطالعات صفویه است. از عصر شاه عباس اول به بعد، فعالیت کشیشان مسیحی اروپایی در راستای اهداف سیاسی، عثمانی ستیزی و اهداف مذهبی، پیگیری تبلیغ مسیحیت در ایران، روبه افزایش نهاد. موقعیت مساعد داخلی ایران، ازجمله روحیه مهمان نوازی و سعه صدر ایرانیان در برخورد با ادیان دیگر، زمینه هایی بود که موقعیت مناسبی برای حضور کشیشان مسیحی اروپایی در ایران...