فرهنگ ایرانی که از سده های نخست اسلامی وارد زبان و ادبیات عربی شده بود، در قرن چهارم گویی جزئی از فرهنگ عربی شده، در میان مردم رایج و معمول بود. این فرهنگ با ابزار زبان انتقال داده شد. بنابراین نفوذ گسترده آن را باید در آثار نویسندگان ایرانی نژاد عربی نویس یافت. ابوحیان توحیدی، دانشمند بزرگ جهان اسلام در قرن چهارم هجری، از جمله این نویسندگان است که در آثار او نشان ایران فراوان است؛ در کتاب الام...

با روی کار آمدن بنی عباس و حضور ایرانیان در ساختار اداری حکومت آنان،  شالودۀ  یک جنبش فراگیر فرهنگی- ادبی، پی­ریزی شد. در عصر نوسازی ادبی سنت های ادبی، اجتماعی و آثار فکر ایرانی در رأس فرهنگ­هایی قرار دارد که در زبان و فرهنگ عربی تأثیرگذار است. تجلّی و ظهور سنّت و فرهنگ ایرانی در شعر شاعرانی همچون «ابونواس» در عصر عباسی اول و «ابن رومی» و «ابن معتز» در عصر عباسی دوم به گونه­ای است که در تاریخ نقط...

دو زبانگی و دو­گانگی زبان از جمله مسائلی است که از دیر باز در همة زبان­های دنیا دیده شده است و همواره دربارة آن نگرانی­هایی مطرح بوده است؛ چرا که به باور برخی، این دو پدیده رفته رفته از رقت و انسجام زبان می­کاهد و سبب ضعف و سستی در آن می­گردد. دوگانگی زبان و دو زبانگی اگر چه با توجه به شرایط مکانی، زمانی، ﻧﮋادی، مسائل اجتماعی، اوضاع سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه، متغیر است؛ اما در هر سطحی که باش...

دو زبانگی و دو­گانگی زبان از جمله مسائلی است که از دیر باز در همه زبان­های دنیا دیده شده است و همواره درباره آن نگرانی­هایی مطرح بوده است؛ چرا که به باور برخی، این دو پدیده رفته رفته از رقت و انسجام زبان می­کاهد و سبب ضعف و سستی در آن می­گردد. دوگانگی زبان و دو زبانگی اگر چه با توجه به شرایط مکانی، زمانی، ﻧﮋادی، مسائل اجتماعی، اوضاع سیاسی و فرهنگی حاکم بر جامعه، متغیر است؛ اما در هر سطحی که باش...

قرآن کریم و مسائل مربوط به آن، پیوسته از موضوعات مهمی بوده که نصب­العین پژوهشگران و محققان قرار گرفته است. تأثیر ژرف آموزه­های این کتاب مقدس از زمان نزول آن تا عصر حاضر بر همگان آشکار است. این تأثیرپذیری تنها به دوران نزول قرآن و ادبیات قدیم عرب محدود نمی­شود بلکه شاعران معاصر حتی شاعرانی از سایر زبان­ها و ادیان نیز تحت تأثیر مفاهیم و ارزش­های قرآنی قرار گرفته­اند. ملاعبدالکریم مدرس یکی از شاعر...

رساله حاضر در زمینه کتابت قرآن به بررسی سیر وضعیت کتابت واژگان قرآن کریم قبل از نزول قرآن تا عصر حاضر در راستای رفع مشکلات پیش روی ترویج قرآن کریم در سه حوزه آموزش، کتابت (نشر) و قرائت پرداخته است. مطالب ضمن بررسی آثار کشف شده و اخبار رسیده از تاریخ خط عربی، در 10 فصل تنظیم و ارائه گردیده است: کلیات (فصل اول : کلیات رساله) منشا نگارش و تکامل خط در بین النهرین ( فصل دوم : زبان، خط و تاریخچه...

زبان عربی که در دروة جاهلی از فصاحت و بلاغت و غنای معنایی در الفاظ یا واژگان، به رشد چشمگیری نائل شده بود، آمادة پذیرایی وحی الهی در این زبان گردید. از طرف دیگر قرآن (کلام الهی)، دارای معانی بلند و حقایق علمی بی پایان، در قالب الفاظ عربی می بایست طوری تجلی می نمود، تا بتواند پیام وحی را آن طور که هست به مخاطبانش برساند، با توجه به نزول وحی، مراتب علمی قرآن که دارای لایه های متعدد معنایی است در ...

در این مقاله تلاش شده است تا با توجه به شواهد و مدارک، خاستگاه واژۀ ترجمه و چگونگی صورت و معنای آن تحقیق شود. پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‏دهد که واژه‏ ترجمان که ترجمه نیز از مشتقات آن است از دو منشأ وارد زبان عربی شده است، یکی از زبان سریانی به معنای تفسیر و تبیین سخن و دیگری از زبان فارسی به معنای زبانی را به زبان دیگر برگرداندن و هر دو معنا در آثار عربی شواهد بسیاری دارد. این کلمه در زبان عرب...

زبان فارسی و عربی، به سبب هم­جواری و تعاملات دوسویه، از دوره باستان تا کنون، بر اثر مناسبات فرهنگی و سیاسی بسیار از یکدیگر متأثر شده‌اند. اما در قرن پنجم هجری خاصه در عصر سلجوقیان به سبب رقابت­های علمی و ادبی میان شاهزادگان و امیران ولایت­های مختلف این تأثیرپذیری و اختلاط وارد بسیاری از واژه­های دو زبان شد که نهایتاً به تکامل تدریجی آن­ها منجر گردید. این پژوهش بر اساس منابع ادبی و تاریخی، نیز تح...

این پژوهش درباره جغرافیای تاریخی قرآن است و در آن بازتاب جغرافیای تاریخی عرب عصر نزول در قرآن بررسی شده است. توجه به احتمالات زیاد مطرح شده توسط صاحبنظران در مورد جغرافیای تاریخی وقوع برخی از وقایع و قصص قرآن و نادیده انگاشته شدن بُعد معهودیت این وقایع برای عرب عصر نزول جهت ترجیح اقوال، اهمیت چنین تحقیقی را نمودار می کند. از رهگذر این تحقیق مشخص می شود، برای فهم بستر جغرافیای تاریخی آموزه های قر...