زبان بلوچی مانند زبان فارسی یکی از زبان های وندی و ترکیبی است و همین خصیصة زبانی موجب شده تا روند گسترش پذیری در این زبان به راحتی صورت گیرد.تحول همیشگی زبان و جامعة بلوچ، که در شرایط اقلیمی ویژه ای قرار دارد، باعث شده تا این زبان از خلاقه ها و جنبه های زایایی، که گسترش پذیری یکی از ویژگی های آن است، برخوردار گردد.امروز سخنگویان بلوچ اعم از تحصیل کرده و تحصیل نکرده، از راه های گوناگون برای تفهی...

یکی از انواع لقب های آشنا ولی ناشناخته در زبان فارسی واژه هایی است ‏که از یک پیشوند نسبت خانوادگی مثل «خاله»، «عمو»، «عمه»، «بابا» و مانند ‏آن ها و یک صفت یا حالت ساخته می شود که دلالت بر شخص یا موجودی دارد که ‏صاحب آن صفت است. ‏ غور و استقصا در ساختار این القاب نشان می دهد که شباهت تام به ‏کنیه های عربی دارد و از هر جهت استعداد ارائه‏ی یک فرایند ساخت واژی قیاسی، ‏برای تولید واژه، با هدف پاسدار...

«خود اصلاحی» (self-repair) فرایندی است که گوینده مشکلی را در «واحد ساختاری نوبت» خویش تشخیص می دهد و در صدد اصلاح آن برمی آید. اینکه چه مقدار به عقب برمی گردد تا اقدام به اصلاح کند، از زبانی به زبان دیگر متفاوت است. در این مقاله این سؤال مطرح است که آیا در عملکردهای خود اصلاحی محاوره ی زبان فارسی، ارتباطی بین سازه تحت ساخت و میزان قلمرو بازیابی (scope of recycling) وجود دارد. دادگان محاوره ی زب...

بررسی تطبیقی گسست رابطۀ اضافی در دستور زبان عربی و فارسی چکیده اصطلاح گسست رابطۀ اضافی به معنای جدا کردن مضاف از مضاف الیه و خارج کردن یک ترکیب از صورت و حالت اضافی است و از آن جهت آن را گسست یا فک اضافه نامیده اند که مضاف از مضاف إلیه جدا شده و از حالت ترکیبی خارج می گردد. این عمل در دستور زبان عربی و فارسی قابل اجرا و دارای کاربرد بوده و مورد استفادۀ اهل دو زبان است. هدف از این مقاله دست یابی...

هدف مقاله حاضر آن است تا نشان ‌دهد مبحث «اسم جامد و مشتق» در دستور زبان فارسی، الگوبرداری نادرستی از قواعد زبان عربی بوده و منطبق با ساختمان زبان فارسی نیست؛ زیرا فارسی از گروه‌ زبان‌های ترکیبی است و عربی از گروه زبان‌های اشتقاقی. مؤلف با نقد سه دیدگاه متناقض دستورنویسان فارسی در باره اشتقاق، نتیجه می‌گیرد که مبحث اشتقاق در فارسی محدود به «اسم» نیست، بلکه دیگر انواع کلمه نیز ساخت اشتقاقی دارند....

شکل های گوناگون فعل که در زبان ادبی تاجیکی (فارسی) استعمال می شوند، محصول یک دورۀ معیّن نیست؛ بلکه نتیجۀ دوره های گوناگون توسعه و ترقی زبان تاجیکی است که وابسته به خصوصیات نوع ادبی اثر و سبک فردی مؤلف، ممکن است دچار تغییر شود. این مقاله درپی آن است که شکل های زمانی فعل و رابطۀ آن با زبان ادبی کنونی تاجیک را در رسالۀ «قدوسیه» اثر میرسیدعلی همدانی بررسی کندد. در این رساله پنج شکل زمانی صیغۀ خبری م...

سخنگویان هر زبانی بنا به نیاز بی وقفه خود برای انتقال مفاهیم و بیان اندیشه ها و افکار و خواسته های خویش، واژگان جدیدی می آفرینند و در این فرایند، از توانایی های پیدا و پنهان زبان خود بهره می برند. برای نمونه، اشتقاقی بودن زبان عربی باعث شده است تا اهل زبان بتوانند واژگان فراوانی با معانی متعدد از یک ریشه برسازند. انگلیسی زبانان هم از ویژگی اشتقاقی، ترکیبی و پیوندی زبان خود برای خلق واژه استفاده...

برای واژه­سازی، راه­های متعدّدی وجود دارد، امّا ادیبان و زبان­شناسان، «ترکیب» و «اشتقاق» را از اصلی­ترین فرایندهای ساخت واژه برشمرده­اند. از این رو، زبان فارسی به دلیل اینکه از خانوادۀ زبان­های «هندواروپایی» است و در این خانواده، فرآیند واژه­سازی عمدتاً از طریق «ترکیب» صورت می گیرد، در زمرۀ «زبان­های ترکیبی» قرار گرفته و در مقابل، زبان عربی، هم­نژاد با زبان­های «سامی» است که به دلیل اهمّیّت «اشتقاق»...