شهریارنامه یکی از متون پهلوانی پس از شاهنامه است و موضوع آن سرگذشت شهریار پسر برزو است که به حالت قهر، از خانوادۀ خود دور می‌شود و به هندوستان می‌رود و در آن‌جا پس از نشان دادن هنرنمایی‌های خود، به ایران باز می‌گردد و با خانوادۀ خود نبردهایی می‌کند که در نهایت، منجر به آشتی می‌شود. این منظومه در شمار بحث برانگیزترین منظومه‌های پهلوانی پس از شاهنامه است زیرا اختلاف‌های بسیاری دربارۀ گوینده و زما...

چکیده: در میان دوره‌های مختلف تاریخی، دورۀ قاجار از جنبه‌های گوناگون ازجمله مسائل مربوط به تصوف، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. تصوف این عصر، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که تحلیل و بررسی آن می‌تواند در روشن‌تر شدن مباحث دیگر این دوره همچون ادبیات عرفانی و مباحث تاریخی، نقش به‌سزایی داشته باشد. به‌دلیل نزدیک بودن دورۀ قاجاریه به عصر حاضر، منابع مناسبی برای تحقیق در زوایا و ناگفته‌ها...

فالنامه‌های مصور عصر صفوی دارای نگاره‌های متعدد با مضامین گوناگونی هستند که این نگاره‌ها در جهت هدف اصلی این نسخه‌ها در امر پیش‌گویی و فال‌گیری به تصویر درآمده‌اند. در این مقاله با هدف مطالعه و بررسی تنوع مضامین در نگاره‌های فالنامه‌های مصور دورۀ صفویه، نگاره‌های نسخۀ فالنامۀ فارسی موزه توپقاپی سرای مورد تحلیل و خوانش قرار گرفته است تا پاسخی به این مسئله داده شود که در سنت فالنامه‌نگاری عصر صفو...

سیاست های توسعه طلبانۀ عثمانی در دورۀ سلطان مراد سوم، پای خانات کریمه را ـ با همۀ بُعد مسافت ـ به عنوان متحدان عثمانی، به تحولات تاریخ سیاسی ایران در دورۀ صفویه باز کرد. ضعف اقتدار مرکزی ایران در دورۀ حکومت سلطان محمد خدابنده موجب شد تا با مساعدت خانات کریمه، نتیجۀ نبردهای عثمانی و ایران بر سر شروان به نفع عثمانیان خاتمه یابد.خانات کریمه دو اسیر ارزشمند (برادران خان کریمه) به ایرانیان تسلیم کردن...

میدان قیصریه به‌عنوان یکی از عناصر مهم استخوان‌بندی اصلی دوره صفویه شهر لار و تنها میدان باقی‌مانده این دوره در استان فارس، به دلیل وقوع تحولات مهم تاریخی در آن اهمیت بسزایی دارد و متأسفانه تاکنون موردمطالعه و بررسی دقیق قرار نگرفته است. به همین منظور در این مقاله ضمن بازنمایی وضعیت پیشین و اولیه فضای باز میدان در دوره صفویه، سیر تحولات تاریخی آن در دوره­های مختلف به‌ویژه در وضع کنونی موردبررسی...

استدلال اصلی نوشتارِ حاضر این است که فضای فعالیت رسانه‎ای (در این پژوهش، مطبوعات مدّ نظر است)، به‎عنوان یکی از اضلاع سه‎گانۀ بسیج اجتماعی، در کنار رشد شهرنشینی و سواد، رفته‎رفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی بهبود یافته است و در میانۀ دهۀ 70، با رشد سریع سواد عمومی و عالی به همراه شهرنشینی و افزایش تقاضا برای آزادی‎های سیاسی، فضای فعالیت مطبوعاتی نیز رشد مطلوبی یافته است. یکی از شاخص‎های مهم توسعۀ س...

با گرایش ایرانیان به تشیّع فصل جدیدی در ادبیات پارسی گشوده شد. از دیگر سو شخصیّت برجستۀ حضرت علی (ع) باعث شد حتی شاعران غیر شیعۀ ایرانی نیز زبان به مدح او گشایند و در فضلش سخن برانند. یکی از مسائل مهم در تاریخ اسلام مسألۀ «وصایت» و جانشینی حضرت علی (ع) به عنوان خلیفۀ پس از رسول خدا (ص) است که در ادبیات پارسی و تازی بازتاب داشته است. با روی کارآمدن سلسلۀ صفویه (907 ق. به بعد) این مسأله در ادبیات پ...

از جمله موضوعات قابل توجه در دورۀ صفویان، چگونگی ساختار دیوانی و ادارۀ آستانه‏هاست. در این دوره، رویکرد دینی صفویان، سبب گسترش کمّی و کیفی آستانه‏ها و در نتیجه پیچیدگی بیشتر ساختاری آن‏ها شد. از سوی دیگر، این گسترش همراه با افزایش هزینه‏های تعمیر و نگه‌داری بود که باید از منابعی تأمین می‏گردید. ضرورت تأمین چنین منابعی نیز به نوبه خود، سبب گسترش موقوفات و در پی آن توسعۀ بیشتر نظام دیوانی شد. با و...

شهر تبریز در بخشی از تاریخ سلسله ایلخانی و صفوی به عنوان پایتخت و در دورۀ قاجار به عنوان ولیعهد نشین به لحاظ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و همچنین معماری در سطح کشور از اهمیت و جایگاه منحصر به فردی برخوردار بوده است که متأسفانه سوانح طبیعی و مصنوع اعم از زلزله های پی در پی و جنگ با کشورهای قدرتمند همسایه باعث زیرورو شدن ساختار این شهر گردیده و امروزه ابعاد شهر تبریز در دوره های مذکور، مخصوصا...

هدف: بررسی اهداف اقتصادی و تجاریِ روس‌ها از راه‌سازی در شمال و شمال غرب ایران. روش: مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، و بهره‌گیری از اسناد موجود در وزارت امور خارجه و سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایرانموضوع راه‌سازی در شمال و شمال غرب ایران در دوره قاجار، بررسی شده است. یافته‌ها و نتایج: روس‌هاکه از دورۀ صفویه تا اواسط دورۀ قاجار، سیاست‌های تصرف اراضی را در شمال و شمال غرب ایران دنبال می‌کردند، در دور...