مقدمه مترجم: [مقاله حاضر اثر پروفسور جین دمن مک اولیف، قرآن پژوه معروف وسرویراستار دایره المعارف قرآن لیدن، است. وی در این مقاله به تبیین و معرفی اجمالی علوم قرآنی پرداخته است. محور کار مک اولیف در این کار دو کتاب معروف و مهم علوم قرآنی یعنی «البرهان فی علوم القرآن» اثر زرکشی و «الاتقان فی علوم القرآن» اثر سیوطی است. او از رهگذر مقایسه این دو کتاب مطالب سودمندی را در عرصه یاد شده ارائه داده ا...

چکیده موضوع صیانت قرآن از تحریف، یکی از مهم ترین معتقدات امت اسلامی است که همه فرق اسلامی بر آن اتفاق نظر دارند. این بحث به دلیل حساسیت و نقش تأثیرگذار آن در سایر حوزه های معرفتی و اعتقادات دینی، از جمله مسائلی است که از دیر زمان برخی با اعلام دشمنی، و عده ای در قالب نقد علمی و ... در صدد برآمده اند تا به منظور ایجاد تردید در اعتقادات دینی جامعه اسلامی، اصالت قرآن را در اذهان، مورد تردید قرار ...

دائره المعار ف اسلام را اصلی ترین منبع اسلام شناسی در مغرب زمین می شناسند؛ اما مقالات این مجموعه و تصویر ارائه شده از اسلام در آن، نیازمند نقد و بررسی است. بسیاری از این تصاویر، حاصل کج فهمی مظاهر مادی و معنوی اسلام و برخی نیز متعمدانه و از روی سو گیری است. در مقالۀ [امام] علی بن ابی طالب[(ع)] از رابرت گلیو در چاپ سوم این دایره المعارف، به رغم بهره گیری از منابع شیعی و بررسی های همدلانه، برخی ا...

مفهوم فلسفه در عصر جدید و خاصه در قرن هیجدهم میلادی بیش از پیش متحول شده و افزون بر معانی جدید موارد کاربردی آن نیز به مراتب گسترش و افزایش یافته است از نیمه دوم همان قرن گاهی باری مشخص کردن روح فرهنگی حاکم بر آن عصر اصطلاح قرن فلاسفه را به کار برده اند با اینحال به نظر می رسد که انتخاب این عنوان در اصل چند منظوره بوده و منطوق ظاهرا واحد آن متضمن مفاهیم کثیر و متعددی است که به نحوی هر یک با دیگ...

تفسیر قرآن به عنوان یک ضرورت از صدر اسلام آغاز شد و در طول قرون متمادی تداوم یافت و ظهور مفسران مختلف با آراء و عقاید متفاوت موجب تنوع و گستردگی قابل ملاحظه ای در این زمینه گردید. بررسی تطبیقی روش ها و گرایش های تفسیری مفسران برجسته هر عصری می تواند نتایج سودمندی ارائه دهد و الگوهای مناسبی را فرا روی پژوهشگران این عرصه نمایان سازد. علامه طباطبایی مفسر برجسته شیعی مذهب در شرق جهان اسلام و ابن عا...

مدخل «جنگ» در دائرةالمعارف قرآن لایدن توسط «پاتریشیا کرونه» نگارش شده است. نویسنده به معرفی مشتقات جنگ‌های تاریخی در قرآن پرداخته و موضوعاتی چون توجیه جنگ در قرآن، شأن اخلاقی جنگ و نیز طرح انگیزه‌های آیاتی چون سیف و جزیه را مورد پژوهش قرار داده است. پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش که آرای کرونه در مدخل جنگ با سایر متون تفسیری چه هم‌آوایی دارد؟ به روش تحلیلی رویکرد این مدخل را بررسی کرده و با مرا...

بزرگ‌ترین مجموعه پژوهشیِ مستشرقین در رابطه با دین اسلام، دایرة المعارف اسلام (EI) نشر لیدن هلند است که با تلاش خاورشناسانی چون ایگناز گلدزیهر (Ignaz Goldziher) ، دخویه(De Goeje,M. J) و هوتسما (Houtsma, Martin Theodore)  از سال 1908 میلادی آغاز شده و تاکنون به ویراست سوم (EI3) رسیده است.  از آنجا که موضوع زیارت به جهت پرسش‌ها و چالش‌های فراروی آن در عصر حاضر، مورد توجه بسیاری از ...

اهتمام نوشتار حاضر، بررسی انتقادی مقاله «عصمت» (impeccability)، اثر پال ای واکر، مورخ و مدرس دانشگاه های آمریکا و کاناداست که آن را در دایره المعارف قرآن لایدن به طبع رسانده است.  حاصل این دیدگاه او درخصوص خاستگاه، ابعاد و ماهیت عصت را می توان چنین خلاصه کرد: عصمت، یعنی مصونیت از گناه و خطا؛  هرچند که این اصطلاح و این مفهوم، این گونه در قرآن به کار نرفته است اما بر پایه دیدگاه اکثریت متکلمان ان...

دائرهالمعارف قرآن (the encyclopedia of the qurʾān) که اکنون حدود یک­دهه از انتشار آخرین مجلدات آن می گذرد، به لطف معرفی های مکرر در قالب مقالات و گفت وگوها و نشست های علمی، آن قدر در ایران شناخته شده هست که دیگر نیازی به معرفی مجدد آن نباشد. این اثر مرجع از همان آغاز در ایران مورد توجه جدی قرار گرفت و بسیاری از مدخل های آن ترجمه و نقد شد. شاید همین توجه جدی انگیزۀ کافی برای اقدامی بسیار بزرگ تر...

نحو عربی در طول قرن ها به نهایت پیچیدگی و سختی رسید که در نوشته ها و دائره المعارف های نحوی پدیدار گشت و به همین سبب دانشمندان نحو و به ویژه دانشمندان آندلس به سهولت و آسانی آن همت گماشتند. در قرن هفتم هجری ابن مالک اندلسی کتابی را در نحو نوشت و آن را ألفیه نام نهاد و در آن قواعدعلم نحو را در هزار بیت بیان کرد. این کتاب با استقبال نحویون مواجه شد و به آن اهتمام ویژه ای کردند پس آن را شرح داده ا...