چکیده سرنگونی چند دولت عربی در سال 2011 و تداوم اعتراضات در سوریه و یمن و احتمال گسترش آن به چند کشور دیگر، موجب به هم خوردن مرزبندی‌های قدرت‌ و هویت در خاورمیانه شده است. پرسش این است که تحولات جهان عرب چه تأثیری بر گفتمان‌های جهان عرب دارد و چه نوع صورت‌بندی از هویت و قدرت در منطقه خاورمیانه در حال شکل‌گیری است؟ برای پاسخ، چالش‌های اساسی جهان عرب، بازیگران مؤثر بر آن و گفتمان‌های موجود در ...

اصل عدم دخالت در مسائل خاورمیانه، به عنوان اولویت سیاست­گذاری خارجی ترکیه در بیشتر دوران قرن بیستم مطرح بود. اما در طول دهه گذشته، ترکیه به طور قابل ملاحظه‌ای از سنّت کمالیستی و درون‌گرای خود فاصله گرفته و نقشی فعّال در منطقه اتخاذ نموده است. از این رو، بعد از قدرت­گیری حزب عدالت و توسعه در سال 2002، ترکیه در چارچوب رویکرد مشکلِ صفر با همسایگان، روابط نزدیکی را با رقبای دیرینه خود، یعنی سوریه، ایر...

تحولات سیاسی در کشورهای مختلف از دیدگاه های متفاوتی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند؛ در این میان، جغرافیای سیاسی به لحاظ ماهیت خود، نقش ویژه ای را در شناسایی، تبیین و تجزیه و تحلیل این تحولات سیاسی ایفا می کند. یکی از مهمترین موارد مورد توجه جغرافیدانان سیاسی در این زمینه، مطالعه نقش مکانی رفتارها و رخدادهای سیاسی در تحولات سیاسی است؛ چرا که این تحولات در بافتی از موقعیت های مختلف جغرافیایی (...

چکیده ریشه ی تشکیل حزب بعث در جهان عرب به شخصی به نام میشل عفلق بر می گردد. سوری الاصلی که در قاهره درس خواند و تلاش داشت تا سوسیالسم را با ناسیونالیسم عرب گره زده و جهان عرب را احیاء کند. این حزب دو کانون مهم در جهان عرب بویژه در دو کشور سوریه و عراق پیدا کرد. در عراق حزب بعث توانست با کودتاهای فراوان توسط اعضای این حزب و در رأس آنها صدام حسین قدرت را در عراق قبضه کند. در سوریه نیز حافظ اسد ...

پیروان مکتب فرانفکورت اگرچه مستقیماً در حوزه ژئوپلیتیک ورود پیدا نکردند، مباحث نظری آنان توانست دست مایه ای برای طرح ریزی ژئوپلیتیک انتقادی یا مقاومت شود. در این شکل نوین از مفهوم ژئوپلیتیک٬ تقابل با گفتمان رسمی و غالب مبنا قرار می گیرد. بر این اساس، می توان تلقی ای از ژئوپلیتیک ارائه داد که برخلاف نظریات مکان محور کلاسیک٬ فضامحور باشند. بر اساس این قرائت، تز هلال شیعی که مبتنی بر مکان ارائه شده...

تحولات انقلابی در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا نقطه عطفی در تاریخ سیاسی این منطقه محسوب می شود. اهمیت این تحولات چنان است که حساسیت و توجه بسیاری از بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای را در پی داشته است.در این میان جمهوری اسلامی ایران و ترکیه دو بازیگر مهم منطقه ای محسوب می شوند که هر یک اهداف و منافع خاص خود را در منطقه خاورمیانه دارند و وقوع بهار عرب آزمونی برای سیاست خارجی دو کشور در سطح منطقه...

امروزه تحولات رخ داده در خاورمیانه از مهم ترین و پر بحث ترین پدیده های رخ داده در جهان به شمار می آید.قیام هایی که جرقه ی آن در کشور آفریقایی تونس زده شد و پس از سرنگونی رئیس جمهور دیکتاتور این کشور، با سرعت عجیبی به دیگر نواحی منطقه مانند مصر، لیبی، بحرین، یمن و چند کشور دیگر تسری یافت.تا جایی که طی چند ماه دومینویی از اعتراضات و خیزش ها در خاورمیانه شکل گرفت و ملت ها به عنوان بازیگران اصلی ای...

در ماههای اول سال 2011 بهمرور امواج جنبشهای نوین مردمی خاورمیانه به سوریه رسید و جامعه نسبتاً آرام سوریه را متلاطم ساخت. ارزیابی علل تلاطم در سوریه، همچون تونس و مصر با اتفاق نسبی آراء مفسرین، همراه نبود. گروهی آن را آشوب، گروهی آن را انقلاب و گروهی آن را براندازی نرم تلقی میکنند. همچون سایر کشورهای خاورمیانه که در دوران پس از جنگ سرد با نقشآفرینی روزافزون عوامل اجتماعی و بهرهبرداری از آن از سوی...

با توجه به تغییر نگاه سیاست گزاران ترکیه وروی کار آمدن اسلام گرایان ، ترکیه توجه خاصی به منطقه خاورمیانه وشمال آفریقا داشته است.با شروع تحولات جهان عرب در پایان سال 2010 و سال 2011 در کشورهای عرب، که ازتونس شروع شد و به مصر، لیبی، بحرین و سایر کشورهای عربی سرایت کرد، در ادامه روند سیاست خارجی ترکیه در منطقه، این کشور نقش فعالی را ایفا کرد. توجه همزمان به افکار عمومی جهانی، منافع ملی و ملاحظات د...

پس از وقوع انقلاب‏های عربی یکی از مباحث مهم در مطالعات خاورمیانه، تحلیل موضوعی و تجربی این تحول شگرف از رهگذر نظریه‏ها است. چگونه با رویکردی جدید ودر قالب نظریه پسااستعمارگرایی یا رویکرد سعیدی (ادوارد سعید) می‏توان تحولات سال 2011 و 2012 جهان عرب را مطالعه کرد؟ درواقع با خیزش‏های مردمی سال‏های 2010 و2011 در جهان عرب و رخداد انقلاب‏های عربی، سیمای جدیدی از آرایش قدرت، حکومت و نیروهای اجتماعی و س...