در روزگار صفویه شماری بسیار از دانشمندان و هنرمندان ایرانی به دلایل و انگیزه های گوناگون به سرزمین های همسایه، به ویژه هندوستان و عثمانی، مهاجرت کردند. این مهاجرت‌ها یکی از عوامل پیوند فرهنگی میان ایران و سرزمین های یادشده بود. در میان این مهاجران فرهیخته، گروهی نیز تاریخنگار بودند و یا در کنار علوم دیگر، به تاریخنگاری نیز می‌پرداختند. اینان ناقلان سنت تاریخنگاری ایرانی در سرزمین های محل هجرت خ...

از آنجا که منابع مهم تاریخی جهان اسلام به صورت قابل ملاحظه ای به روایات هشام کلبی و نقل آنها توجه نشان داده اند، می توان او را یکی از نویسندگان و محققین مهم، متقدم و اثرگذار در پیشرفت تاریخ نگاری اسلامی به شمار آورد. شواهد حاکی از آن است که تنوع و گستردگی آثار هشام حجم بالایی از روایات مختلف را در اختیار پژوهشگران تاریخی نهاده است. معالم و نشانه های به جای مانده از نگاشته های هشام در منابع پس ا...

کتاب تاریخ فیروزشاهی، تالیف ضیاء الدین بن موید الملک برنی، یکی از مهمترین کتابهای تاریخنگاری اسلامی درهند است که به زبان فارسی نگاشته شده است. این نوشتار می کوشد با شناخت بینش تاریخی مولف، از طریق بررسی شاخصه هایی چون بینش معرفت شناسانه، بینش اجتماعی و بینش فرهنگی، چگونگی بازتاب این بینش ها را در تاریخنگری وی باز جسته و تاثیر هر کدام از آنها را در روش تاریخنگاری او تحلیل کند. برای تحقق این هدف،...

در این مقاله کوشش کرده­ایم، با ذکر مستنداتی از متن کتاب تاریخ بیهقی و نیز مستند به برخی از ویژگی­های داستانی در آثار معاصران، اثبات نماییم که تاریخ بیهقی فراتر از کتاب تاریخ در معنای مصطلح و در حقیقت یک اثر پرمحتوای سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و ادبی با زمینه­های داستانی همچون داستان تاریخی است؛ ضمن آن که ویژگی­های گزارش، روزنامه و فیلم­نامه نویسی را هم یکجا داراست. و لذا تاریخی است از لونی دیگر. ا...

در میان مکاتب تاریخ نگاری, مکتب مدینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مکتب اولین مطالعات تاریخی در دوره اسلامی صورت گرفته و تإکید اساسی بر ((مغازی)) یا ((دوران رسالت)) بوده است. نگارنده بر این تلاش است تا اهمیت این مکتب, مورخان بارز آن (عروه , زهری), موضوع مورد توجه آن ها و تإثیر آن را در مسیر تاریخ نگاری اسلامی مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.

دین اسلام با ظهور خویش در شبه جزیره عربستان نه تنها موجبات تحولات و تغییرات بسیاری را در مذهب و سیاست و اجتماع پدید آورد بلکه درعرصه فرهنگ و افکار و علوم نیز تاثیرات و تحولات بسزایی برجای گذاشته است که هم اکنون در سراسر جهان اسلام و حتی فراتر از مرزهای جهان اسلام، کاملا محسوس و مشهود می باشد.از جمله این علوم می توان به دانش تاریخ¬نگاری اشاره کرد که با ظهور اسلام از مهمترین و تاثیرگذارترین علوم ...

رویداد صفین به مثابه یکی از عمده ترین چالش های فرا روی حکومت امام علی، از دیر باز موضوع تأملات مورخان و تاریخ پژوهان بوده است. این واقعه که در زمره «فتن» شمرده شده، در تاریخ نگاری اسلامی- بویژه مکتب شام و عراق- بازتاب های متفاوت یافته است.این که ابن ابی الحدید چگونه به این حادثه پرداخته و زمینه ها و فرایند آن را چگونه مورد کاوش قرار داده، عمده ترین پرسشی است که این مقاله می کوشد با تکیه بر شرح ...

این مقاله در پی آن است که اوّلاً، بر ضرورت گسترش مطالعات روش‏شناسی و معرفت‏شناسی تاریخی در ایران تأکید کند و ثانیاً، با نقد یکی از تعریف‏هایی که اخیراً درباره علم تاریخ صورت گرفته، توجه اندیشوران را به بحث‏ها و گفت و گوهای انتقادی سوق دهد تا با نقد بسیاری از سنت‏های رایج در امر آموزش و پژوهش تاریخ در ایران، زمینه تغییر نگرش‏ها و روش‏ها در این حوزه بیش از پیش فراهم آید. از این رو، نگارنده پس از شرح ...

مجمع التواریخ، اثری دربارة تاریخ ایران در دورة پس از سقوط صفویه است که در سال 1207 در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالعة تاریخ خاندان مرعشی و تاریخ ایران در سال های مقارن با سقوط صفویه تا اوایل دهة هشتاد قرن دوازدهم هجری قمری اهمیت دارد. میرزا محمد خلیل، نویسندة آن اثر، از سادات مرعشی مهاجر به هند است. ...

چکیدهتاریخنویسی محلّی، در کنار سایر گونههای تاریخنویسی، یکی از زمینههایی بوده است که مورخانایرانی آن را آزموده و آثار ارزندهای پدید آوردهاند. این نوع تاریخ نگاری، با محوریّت مکاننگاری،آگاهیهای ارزشمندی در باب حیات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، تاریخ، جغرافیا، حکّام وفرمانروایان و تحولات سیاسی یک شهر و ناحیهای خاص ارائه میدهند که در دیگر گونههایتاریخنگاری، نظیر تواریخ عمومی و یا سلسلهای، کمتر دیده میشو...