در این رساله سه جریان مهم؛ مکتب خلفاء، زندیقان و غالیان، مورد باز شناسی قرار گرفته و آن دسته از اقدامات آنان که در زمینه تفسیر مفسران تأثیر گذار بوده، ارزیابی شده است. مکتب خلفاء، که پس از رحلت رسول گرامی اسلام(ص) در برابر مکتب اهل بیت(ع) تاسیس و بدست امویان و عباسیان(به طور عموم) توسعه یافت، در حقیقت ارائه کننده نسخه حکومتی حاکمان جور از اسلام و توجیه گر اعمال نامشروع و ظالمانه آنان بود. برخ...

استقصای همه‌جانبه راهبردهای سلبی سلفیه در تصحیح مکتب اثبات صفات می‌تواند یکی از محورهای نقد منصفانه این مکتب باشد. تلاش اتباع جریان سلفی‌گری در تأیید مکتب اثبات، ذیل راهبردهای سلبی ایشان بر سه محور اساسی بنا شده است: 1. انکار یا توجیه تأویلات پرشمار منقول از ائمه سلف؛ 2. تشریح ادله امتناع تأویل صفات الهی؛ 3. مخدوش نمودن اصول مکاتب دیگر در تفسیر صفات. سلفیه در جهت توجیه تأویلات سلف، به راهبردهای...

اصول اعتقادی بکتاشیان بر سه پایه استوار شده است: آموزه های صوفیانه مبتنی بر تأویل و مسامحه،تعالیم شیعیانه مبتنی بر حب علی (ع) و اهل بیت و بهره گیری از آموزه های دیگر ادیان، به ویژهتثلیث مسیحی. یافته های پژوهش حاکی از این است که پژوهشگران حوزه تاریخ تصوف وجغرافیای فکری آسیای صغیر، برداشت ها و تأویلات گوناگونی از سیر طریقت بکتاشیه به دستمی دهند، که در پاره ای از مواقع تصویر مبهمی را از گذار تاریخ...

بحث تأویل و هرمنوتیک نه مربوط به گذشته است و نه منحصر به متون مذهبی، بلکه دامنه ای بسیار وسیع و گسترده دارد. در قرون اخیر مباحث تأویل و هرمنوتیک در حوزه علوم انسانی به­ویژه ادبیات به طور قابل توجهی خود را نشان داده‌اند. توجه اندیشمندان به مقوله هرمنوتیک آنچنان از اهمیت برخوردار بوده است که شعبه‌ای از نقد ادبی اروپا محسوب می‌شود و در آن علم جایگاه ویژه‌ای یافته است. از آنجائی­که اخیراً در ادبیات ...

تأویل در مفهوم اصطلاحی، بازگرداندن کلام از ظاهر، به آن معنایی است که تأویل گر در جهت هدف های اندیشه ای خود برداشت می کند. چون مشی و زیر بنای اصلی تفکرات و آرای صوفیه بر پایه ی ذوق و کشفیات باطنی استوار است، از این رو آنان همواره در پی عبور از ظاهر و قائل به اصالت باطن بوده اند. همین اصل سبب می شود که گفته ها و آثار ایشان مشحون از دیدگاه های تأویلی متناسب با اصول عرفانیشان باشد.از سویی احوال و و...

در این پژوهش،دیدگاه های عرفانی و صوفیانه رشید الدین ابوالفضل میبدی درباره آیات مرتبط با «مرگ» در کتاب کشف الاسرار بررسی و تحلیل می شود. مرگ،این پیشامد گریزناپذیر و پراهمیت، پدیده­ای است که به انحای گوناگون در قرآن کریم از آن سخن رفته است. میبدی، آنگونه که شیوه غالب او است، در نوبت سوم کتاب خویش، به تأویل آیات می پردازد. تأویلات او عمدتاً به دو شیوۀ تطبیقی و ذوقی صورت می گیرد که بخش عمده آن به شک...

استقصای همه جانبه راهبردهای سلبی سلفیه در تصحیح مکتب اثبات صفات می تواند یکی از محورهای نقد منصفانه این مکتب باشد. تلاش اتباع جریان سلفی گری در تأیید مکتب اثبات، ذیل راهبردهای سلبی ایشان بر سه محور اساسی بنا شده است: 1. انکار یا توجیه تأویلات پرشمار منقول از ائمه سلف؛ 2. تشریح ادله امتناع تأویل صفات الهی؛ 3. مخدوش نمودن اصول مکاتب دیگر در تفسیر صفات. سلفیه در جهت توجیه تأویلات سلف، به راهبردهای...

آیه نور، به دلیل ساختار تمثیلی اش، همواره یکی از پر رمز و رازترین آیات قرآن شناخته شده است. از این رو، عرفای بسیاری سعی کرده اند، ساختار پیچیده و مفاهیم عمیق آن را رمزگشایی کنند. در این موضوع آثار شیخ عزیزالدین محمّد نسفی، عارف بزرگ قرن هفتم، از برجسته ترین متونی است که می تواند به عنوان منبعی غنی و سودمند ما را در به دست آوردن سیر تأویلی این آیه و رمزگشایی های فلسفی و صوفیانه آن یاری رساند. نسف...

در این مقاله اهمّیّت مفهوم «باطن دین» و تفسیرهای باطنی از آیات قرآن در تأویلات برهان­الدّین محقّق ترمذی نخستین مربّی مولانا در خردسالی و مرشد وی بعد از فوت بهاءالدّین توجّه شده و نفوذ و تأثیر ذهن و زبان برهان­الدّین محقّق ترمذی در مولانا جلال­الدّین رومی بحث شده است. برتر دانستن بی قید و شرط وجه باطنی دین نسبت به وجه ظاهری آن در اندیشه‌های ترمذی و اهمّیّت تفسیرهای عرفانی آیات قرآن برای انتقال این مفهوم در ...