علم کلام از علومی است که تاریخی به بلندای تاریخ بشریت دارد؛ امّا بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) رونق و گسترش فوق العاده زیادی درعرصه ی سرزمین های اسلامی پیدا کرد؛ این گسترش تا به حدّی سریع پیش رفت که در همان سده های اوّل هجرت، فِرَق و مذاهب گوناگون با اندیشه های متفاوتی پدید آمد. علم کلام از بخشی از اختلافات انسان ها سخن می گوید که منبعث از اصول ایمانی و اعتقادی است و درباره ی اعتقادات دینی به شیوه ی ع...

پژوهش حاضر به مسئله «حق» و «حقانیت» در قرآن از سه منظر توجه شده است. از حیث معنا و کاربرد، مصداق و ملاک «حق» معانی حق هم شامل امور تکوینی و واقعی و هم امور ارزشی و اعتباری می باشد و کاربردهای آن نیز در مورد خداوند متعال، افعال و وعده های الهی ، مطابقت با واقع ونیز امور حقوقی می باشد. از حیث مصداق خداوند متعال، قرآن کریم و دین اسلام در زمره مهم ترین مصادیق حقانیت قرار گرفته اند. از حیث ملاک نی...

این نوشتار برآنست تا علم کلام را در حوزه تفکر اسلامی معرفی کرده، جایگاه و نقش سازنده و تعیین کننده این علم دینی و دارندگان آن یعنی متکلمان را آشکار سازد و نشان دهد که پاسداری از حریم دین از طریق تبیین مستدل، پاسخ گویی به پرسش ها و دفع شبهات، کارکرد درخشان این علم است. در بررسی جایگاه و نقش علم کلام اسلامی به نقش ممتاز آن در زمینه سازی برای پیدایش سایر علوم و معارف دینی نیز پرداخته می شود و در ا...

مبانی معرفت شناختی علم کلام، موضوع این نوشتار است. از این منظر، اقتضائات فطرت انسان و نیازهای بنیادی آن و اصول عقلیِ ناظر بر حجّیّت نصّ آسمانی، مبادی معرفت شناختی در علم کلام است. برهمین اساس، مادامی که اصل دین و نصّ آسمانی آن، به طور مستدلّ پذیرفته نشود، آنچه از طریق براهینی چون «امکان و وجوب» و «حرکت»  حاصل می‌گردد، «علّت العلل» و « محرّک لا یتحرّک» و امثال آن است و بدیهی است که این گونه امور را نمی ت...

سعدی یکی از معدود شاعران زبان فارسی است که به واسطه نفوذ آثارش، حضوری دائمی، عمیق و اثربخش در فرهنگ ایرانی داشته است. در این مقاله تلاش شده تا رابطه میان بخشی از اشعار این شاعر یعنی قصاید وی، که عموماً لحن و محتوایی وعظ‌آمیز، خطابی و دینی و اخلاقی دارد، با اصول و مبانی مکتب کلام اشعری به‌طور دقیق و مستند بررسی شود. بدین منظور پس از ارائه تعریف؛ ویژگی‌ها، و دلایل پیدایش علم کلام، به بحثی تاریخی د...

اختلافات فراوان میان دو‌‌ مکتب نحوی بصره و کوفه باعث‌‌ شد تا برای نحو هم‌‌چون فقه و کلام علمی پدید ‌‌آید و پژوهش‌گر‌‌ان این ‌‌حوزه ازطریق آن استنباط احکام نحوی را دریابند که آن را «أصول‌النحو» یا «علل‌النحو» نامیده‌اند. ابن‌‌سراج ازجمله کسانی است که در کتاب الأصول فی النحو به این‌ ‌علم پرداخته ‌‌است. بسط و تفصیل او در باب‌ها و فصل‌های این کتاب بر ذهن دریابندۀ این‌‌ دانشمند بزرگ دلالت د...

مکتب متکلمان، از مشهورترین مکاتب اصولی در میان اهل سنت، معتزله و اباضیه است. در این مکتب، به شیوه ای قیاسی و از راه تنقیح گرایی قضایا و بدون دخالت فروع فتاوا، به تقریر و تکوین قواعد اصولی پرداخته می شود. منابع این مکتب در پژوهش، قواعد اصولی، علم کلام، لغت، فقه و منطق است. راهبردهای اصلی این روش، نظر و مسالک جدلی است. این مکتب دارای جنبه های مثبت و قابل دفاعی چون تجرید مسائل و بی طرفی در تحلیل و...

موضوع این تحقیق بررسی حکومت و ورود در علم اصول است. که دارای پنج فصل و یک خاتمه می باشد. در هر قسمت تلاش شده تعریفات و توجیهات و ارائه نظرات جدید از منظر لغوی، عقلایی، روایی و دیدگاه صاحب نظران نقد و ارایه شود. در مبحث تعارض با توجه به اخبار علاجیه و دیدگاه صاحب نظران و عرف به دست می آید که تعارض به معنی تمانع و صفت دلیل است نه مدلول. در نتیجه در جمعهای عرفی مثل مطلق و مقید، عام و خاص، حاکم و م...

از نگارش های جدید در زمینه دانش اصول فقه، تألیف آثار علمی گرانسنگ در باب اصول فقه تطبیقی یا اصول فقه مقارن است که در آن به تقریب و تطبیق دیدگاه های عالمان و دانشمندان بزرگ شیعه و سنی، که در عرصه اصول فقه دست به نگارش زده اند و نظریه پردازی کرده اند، پرداخته می شود. کتاب نبراس الأذهان مفصل ترین اثر علمی است که یک عالم معاصر شیعی در این باب نگاشته و به صورت یک کتاب درسی مهم در مباحث تطبیقی میان ع...