لوکاچ فیلسوف، نظریه‌پرداز و منتقد ادبی برجسته دوران معاصر در آثار خود به تفصیل به صورت‌های گوناگون ادبی پرداخته و ویژگی‌ها و ساز و کارهای آن‌ها را بیان نموده است؛ به همین جهت لوکاچ را می‌توان فیلسوف و نظریه‌پرداز صورت‌های ادبی دانست. حماسه و رمان دو صورت ادبی مورد مطالعه وی است که در آثار خود از آن‌ها بحث نموده و ویژگی‌ها و بنیان‌های شکل‌گیری آن‌ها را بیان کرده است. یکی از مفا...

از یک طرف، نظریّه ها و آراء متعدّدی در معناشناسی مفردات آیه‌ی یک سوره‌ی مائده وجود دارد و از طرف دیگر، فقیهان، احکام مختلفی را از آیه‌ی مذکور استنباط کرده اند، ولی تأثیر این نظریّه ها و آراء معناشناسی در استنباط احکام فقهی آیه‌ی مذکور، مورد مطالعه قرار نگرفته است. مقاله‌ی حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا نظریّه‌ها و آراء معناشناسی مفردات این آیه در استنباط فقهی فقیهان از آن تأثیر دارد، طوری‌ک...

مقایسه ترجمه های فارسی قرآن (معاصر و قبل از آن)، بیانگر ناهماهنگی و اختلاف در آنها است که این اختلاف گاهی عمیق و گاهی جزئی است. بازگشت اختلاف در ترجمه های فارسی قرآن به علل و عوامل متعددی است. از جمله این عوامل می توان به نگرشهای ادبی مختلف بر ساختار نحوی یا بلاغی جملات، آراء تفسیری گوناگون، اختلاف در مسائل کلامی، اختلاف در قرائت آیه و غفلتهای مترجمان اشاره کرد. نقدهای متعدد و پراکنده ای که ت...

در تمام فرهنگ‌ها و زبان‌ها، کتاب‌های آسمانی اصلی‌ترین آبشخور فکری پیروان آن ادیان بوده است و چون معجزة جاوید پیغمبر اسلام قرآن مجید (سخن) بوده، تأثیرگذاری آن بر افکار مسلمانان در خلق آثار ادبی از کتب آسمانی ادیان دیگر آشکارتر است. پس از قرآن مجید، سخنان رسول اکرم(ص) و امامان و پیشوایان دین، بیشترین تأثیر را بر آراء و افکار و خلق آثار ادبی شاعران و نویسندگان مسلمان داشته است. با آنکه محقّقان مکرّر...

امین‌الخولی (1895- 1966م) با تأکید بر اولویت داشتن پژوهش ادبی در مطالعه قرآن، مکتب ادبی معاصری در تفسیر قرآن پایه‌ریزی کرد که از سوی محققانی نظیر محمد احمد خلف الله، عایشه بنت‌الشاطی و نصر حامد ابوزید مورد استقبال قرار گرفت و امتداد یافت؛ اما بهره‌گیری این جریان از بعضی آراء مفسران معتزلی مانند زمخشری و نیز تأکید بر اندیشه خلق قرآن سبب شد که برخی، آنها را متأثر از اندیشه‌های معتزله بدانند. در ا...

رئالیسم سوسیالیستی، در قلمرو هنر و ادبیات، نوعی زیبایی‌شناسی سیاسی است که قایل به وحدت مکانیکی اصول ایدئولوژیک و استتیک است. مباحث نظری این مکتب ادبی که پس از انقلاب اکتبر 1917م. در روسیه رخ داد برگرفته از آراء کارل مارکس، فردریش انگلس و ولادیمیر ایچ لنین است و رمان مادر ماکسیم گورکی بهترین الگوی هنری این جریان محسوب می‌شود. اصول اساسی رئالیسم سوسیالیستی در ماه اوت ـ سپتامبر 1934م. در مسکو تصوی...

شعر انقلاب محصول کشمکش گفتمان‌های مختلفی است که از اواخر دهة چهل تا اواخر دهة پنجاه فضای ادبی جامعه را با مفاهیم و مضامین انقلابی و اعتراضی خود انباشته بودند. در این پژوهش موضوع کشمکش گفتمان ادبی سکولار دربرابر گفتمان ادبی اسلام‌گرا بررسی شده‌است.در این بررسی از نظریة تحلیل گفتمان ( از منظر ارنستو لاکلو و شانتال موف) و همچنین آراء گفتمان‌شناسانة میشل فوکو استفاده شده‌است.کشمکش دو گفتمان یادشده ...

با تأمّل در آیات قرآن کریم، از ساختار و معانی برخی از الفاظ و عبارات قرآن چنین بر می‌آید که یک لفظ، در عبارتی واحد، دو معنا را با خود به همراه دارد که این شیوه کاربرد در علوم قرآن و تفسیر «تضمین» نام دارد. مفسران اسلامی در تفسیر آیات الهی برای نشان دادن برجستگی‌های ادبی ـ بلاغی قرآن به‌صورت گسترده از این صنعت ادبی استفاده نموده‌اند. ابن عاشور نویسنده تفسیر «التّحریر و التّنویر» به‌طور چشمگیر از ای...

یکی از مباحث اصلی علم معانی، تعیین صدق و کذب جمله های خبری است. چنانچه گزاره ای قابل صدق و کذب باشد، خبری است، و اگر چنین نبود، انشایی است. نخستین مطرح کنندگان صدق و کذب خبر، از میان متکلّمان و فلاسفه بوده اند. امّا تمام گزاره های ادبی مطابق با زبان منطق نیستند؛ این قبیل گزاره ها ویژگی هایی دارند که منطق گریزی در آنها به وضوح مشاهده می شود. گزاره های ادبی الزاماً خبری نیستند، بلکه هدف آنها القاء ب...