ابن عربی و ملا صدرا خیال را در معانی مختلفی به کار برده اند که خیال منفصل و متصل، از شایع ترین موارد کاربرد آن است. سایر کاربردها عبارت است از خیال، «نامی برای ما سوی الله»، «هریک از موجودات»، «مرتبه ای در صقع ربوبی»، «نفس»، «یکی از قوای نفس» و «مرتبه ای از مراتب تکاملی نفس». در ایــن مقاله که با عنایت به سه معنای اخیرشکل گرفته است، کوشش می شود تا تصویری از کارکردهای خیال در نفس شناسی و پس از آ...

خیال و مرگ دو ساحت پر رمز و راز حقیقت اند که واسط (برزخ) میان حس و عقل، دنیا وعقبی واقع شده اند. مراد از خیال، صورتهای خیالی، قوه خیال و همچنین عالم خیال است. انسان در نشئه دنیا به مدد قوه متخیله قادر است تا حقایق و معانی متعالی (امور خفیه) را در کسوت صور خیالی مناسب برای خود متصور نماید؛ به شرط آنکه خیال خود را به مبادی عالی هستی مرتبط سازد، نه آنکه در بند حس مشترک محبوس گرداند. مرگ نیز - که ب...

مبحث خیال که از مباحث مهم و اساسی در فلسفه و عرفان اسلامی است، بعد جهان شناختی و معرفت شناختی عظیمی دارد. ابن سینا از نخستین کسانی است که در این باب سخن گفته است. او خیال را در حوزه جهان شناسی واسطه عالم مادی و عقلی دانسته و در حوزه معرفت شناسی، با ایجاد تفاوت میان دو قوه ادراکی خیال و متخیله، با دو رویکرد متفاوت خیال معطوف به حس و خیال معطوف به عالم عقول را مورد توجه قرار داده است. ویژگی اتصاف...

موضوع اصلی این مقاله به بررسی قوه خیال وجایگاه آن در مراتب هستی انسان وتجرد آن ازنگاه ملاصدرا اختصاص دارد . شناخت نفس ومراتب آن به ویژه قوه خیال درسیر اندیشه ملاصدرا اهمیت بنیادی دارد قوه خیال درواقع ، ازیک سو پیوند میان جهان طبیعت وجهان وراء طبیعت بشمارمی آید ، وازسوی دیگر ، آگاهی حسی واگاهی عقلی انسان رابه یکدیگر مرتبط می سازد .به سخن دیگر ، آگاهی خیالی میان دوآگاهی حسی وعقلی قرارداد تاگسست ا...

سهروردی ادراک خیالی را اضافه اشراقی بی واسطه نور اسپهبد نفس با صور معلقه عالم خیال مستقل از نفس می داند و در این فرآیند برای هیچ امری حتی صور ادراکی، حیثیت وساطت قائل نیست. بنابراین با حذف مدخلیت صور ذهنی در ادراک خیالی، بحث مطابقت صور ذهنی با متعلَّق خارجی جای طرح نمی یابد. از نظر سهروردی آنچه در ادراک خیالی به عنوان امر جدیدی برای انسان حادث می شود، اضافه اشراقی خاصی است که پیش از این ادراک خاص...

یکی از شاخه‌های مهم در مسائل فلسفی، مباحث انسان‌شناسی است که در آن‌ بحث از قوای ادراکی ظاهری و باطنی آدمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. «خیال» و «متخیله» نام دو قوۀ ادراکی باطنی در انسان هستند. جمهور حکماء، خیال را به‌عنوان خزانۀ حسّ مشترک، پذیرنده و منفعل و متخیّله را از آن‌جهت که به ترکیب و تفصیل صور می‌پردازد، فعّال می‌دانند. " ابن‌عربی" با حفظ نقش منفعل خیال به‌عنوان مجمعی برای حواس، از خیال ...

پایان نامه حاضر با عنوان معرفت شناسی خیال از منظر امام خمینی و ابن عربی تدوین شده است. شیوه کار به صورت کتابخانه ای – توصیفی است، که ضمن آن با بررسی آثار امام خمینی و ابن عربی ابتدا معنای خیال و معرفت در دید این دو عارف بیان شده است و سپس به پرسش اصلی پایان نامه که همانا امکان معرفت بخشی خیال است پرداخته شده است، این بررسی ها طی سه فصل صورت گرفته که در دو فصل ابتدایی به صورت مفصل و جداگانه نظرا...

این مقال، نخست به پیشینه بحث خیال می پردازد و بدین طریق تأثیرگذاران بر کانت را روشن می نماید. پس از آن توضیحی در باب ابژکتیویته داده می شود و سپس به بحث از خیال در نقد عقل محض پرداخته می شود.  قوه خیال در نظام شناختی کانت دارای جایگاهی منحصر به فرد است. این نقش به مراتب، فعالانه تر از جایگاه خیال در نظام های فلسفی پیش از کانت است. خیال از سویی در بحث مهم و پیچیده استنتاج استعلائی مقولات فاهمه،...

ابن سینا صدور فعل آگاهانه ـ عاقلانۀ انسان را با بهره گیری عقل عملی از قوۀ خیال و همراهی آن دو تبیین می کند. صدرالمتألهین نیز اگرچه این تفسیر را رد نمی کند، با تعریف جدیدش از قوۀ خیال، آن را کل نفس حیوانی درنظر می گیرد و خیال را در همۀ شئون و رفتار عاقلانه و غیرعاقلانۀ انسان مؤثر می داند. تأثیر و کارکرد قوۀ خیال را در صدور فعل عاقلانه نزد صدرالمتألهین، در دو مقام می توان تبیین کرد. نخست آنکه فعل...

   در این مقاله تلاش شده است که با استفاده از روش تحلیل و استنتاج، طرحی از دیدگاهِ فلسفی ملاصدرا دربارۀ رابطۀ خیال با هویتِ انسان، ارائه شود. چنین طرحی می‌تواند چارچوب و چشم اندازی از چگونگی مداخلات تکوینی خیال در ساخت و شکل‌گیریِ هویت، ارائه کند. صورتِ نوعیه (انسانی)، صورتِ سیال (حال) و صورتِ نهایی (مَلَکات)، مفاهیمِ کلیدی برای تبیین چیستیِ هویت و سیالیت ذاتی آن هستند. خیال به مجموعۀ ظرفیت‌های نفس برای ...