چکیده بدون شک، دو متفکر بزرگ عالم غرب و اسلام، یعنی کرکگور و ملاصدرا، توجه خاصی به بحث سیلان انسان و حرکت او به سوی تحصیل ماهیت خویش داشته اند که در تاریخ تفکر کم سابقه به نظر می رسد. کرکگور که خود، بنیان گذار اگزیستانسیالیسم نیز به شمار می رود، انسان را دارای وجودی سیال می داند که می تواند از پایین ترین مراحل وجودی خویش به بالاترین مراحل آن صعود کند. این موجود، در هر لحظه، تعالی می جوید و از ...

وجودشناسی در دو حوزۀ علوم طبیعی و فلسفی توسط داروین و ملاصدرا از تأثیرگذارترین نظرات در گسترۀ هستی­شناسی است که به چگونگی تغییر موجودات مادی و تبدیل انواع آن پرداخته ­است. هر دو دانشمند موجودات مادی را تغییرپذیر می­دانند و قائل به تبدیل انواع­ هستند، با این تفاوت که داروین معتقد است موجودات زنده به جهت قابلیت تغییرپذیری می­توانند از طریق جهش ژنی و تغییرات وابسته و با مساعدت انتخاب طبیعی و انتخا...

این رساله در چهار بخش تنظیم شده است . بخش اول همانطور که گفتم به بیان اجمالی از آراء و عقاید شیخ الرئیس در باب حرکت و زمان اختصاص دارد. بخش دوم درباره نظریه حرکت جوهری است این نظریه از آراء اختصاصی صدرالمتالهین و از ابتکارات بی سابقه ایشان است که تمام مباحث مربوط به حرکت را تحت الشعاع خود قرار داده است . اکثر قریب به اتفاق اختلاف نظرهای صدرالمتالهین با شیخ الرئیس در باب حرکت و زمان به اختلاف آن...

آقا علی مدرس و حکیم میرزا ابوالحسن جلوه از برجستگان مکتب فلسفی تهران، در دو جبهه متقابل، آراء صدرا را بازخوانی نموده­اند. آقا علی مدرس ضمن التزام به مبانی حکمت متعالیه در بسیاری از آراء صدرا مدعی نقص است و تلاش می­کند آنها را تکمیل نماید و یا با تقریری نو از آن رفع ابهام کند. از طرف دیگر حکیم جلوه بر مشی شیخ الرئیس است و نقد حکمت متعالیه را در سر می پروراند. این مقاله از میان تمام مسائلی که در ...

فلاسفه پیش از صدرا، بر اساس مبانی خودشان، طرحی از تکامل نفس ارائه داده اند. صدرا نیز بر اساس حرکت جوهری خویش طرحی نوین از تکامل نفس ارائه داده است که متفاوت با طرح تکاملی پیشینیان است. در این پژوهش نخست حرکت جوهری و حقیقت نفس از دیدگاه صدرا مورد بررسی قرار گرفته است و سپس چگونگی تکامل نفس بر مبنای حرکت جوهری ملاصدرا و در نهایت به استخراج نتایج تکامل نفس صدرا، پرداخته شده است. نفس انسانی در این ...

طبق آنچه در این نوشته بیان گردید، در هر سه مکتب فلسفی ملاصدرا، عرفانی ابن عربی و قرآنی- روایی می توان نشانه های وثیقی در تأیید موضوع تکامل نفس در عوالم اخروی یافت. ملاصدرا که با پیش کشیدن مباحث حرکت جوهری، ترکیب اتحادی ماده و صورت و همچنین اتحاد عاقل و معقول توانسته بسیاری از معضلات فلسفی و مسائلی که تا پیش از او راه حل مناسبی نیافته بودند را به خوبی حل نموده و ارائه دهنده راه حل های نو برای مس...

در آیات متعدّدی از «قرآن کریم» اشاره شده که خداوند، آسمان­ها و زمین را در شش روز آفرید. در تفسیر این آیات، دربارة مقصود از شش روز و چگونگی آفرینش تدریجی آن­ها و تنافی آن با قدرت الهی، اختلاف نظر زیادی میان مفسرین رخ داده است. به باور ملاصدرا، مقصود آن است که طول عمر آسمان­ها و زمین، شش روز ربوبی است که هر روز آن معادل هزار سال است. وی نظریه خود را، که یکی از ابتکارات اوست، بر نظریة حرکت جوهری اس...

مسئله این مقاله نقد و بررسی همسان‏انگاری نظریه تکامل و حرکت جوهری از حیث معناشناختی و معرفت‌شناختی است. با توجه به اینکه در هر دو نظریه بر تدریجی‌بودن تغییرات تأکید می‌شود، آیا می‌توان این دو نظریه را همسو و مشترک با یکدیگر دانست؟ به نظر می‌رسد این دو نظریه از حیث معناشناختی و معرفت‌شناختی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند که نمی‌توان گفت این دو با یکدیگر مطابقت دارند؛ زیرا از حیث معناشناختی نظریه تکا...

بر اساس پذیرش حرکت جوهری که سراسر عالم ماده و طبیعت را یکپارچه حرکت می­داند این پرسش پیش می­آید که در این صورت آیا می­توان به هیچ موجود مادی، معرفت پیدا کرد؟ به این معنا که اگر جوهر اشیاء مادی و به تبع آن، همة اعراض آن، یکپارچه حرکت باشد، به محض اینکه برخوردی میان شیء خارجی با قوا و اندام های شخص مدرِک روی دهد، آن شیء خارجی محو و ناپدید، بلکه نابود می شود و شیء دیگری موجود می گردد. بنابراین، آنچ...