برای تبیین انواع گوناگونی برشمرده اند. این جستار ضمن بررسی برخی از این انواع مانند تبیین علمی و تبیینِ عادی یا غیرعلمی، تبیینِ ناقص یا جزئی و تبیینِ کامل یا تمام، تبیین علّی و تبیین غیرعلّی، تبیین کارکردی، تبیین غایت شناختی و... مهم ترین نظریه های تبیین علمی را مطالعه می کند. رایج ترین نظریه ای که آغازگر بحث جدی تبیین در قرن بیستم بود، نظریۀ قانون فراگیر تبیین، شامل دو الگوی قیاسی- قانونی و استقرای...

این مقاله به نحوة پیدایی و عوامل شکل‌دهندة نظریة «روش‌شناسی بنیادین» به‌عنوان نظریه‌ای در باب مبناکاوی نظریات علمی اختصاص دارد که با اتکا به مبانی صدرایی، به بررسی عوامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر بر تولید نظریه‌های علمی می‌پردازد. مبنای نظری این مقاله، خود نظریة «روش‌شناسی بنیادین» است و تلاش دارد نظریه روش‌شناسی بنیادین را در مورد خودش بیازماید. ابتدا شرحی از چیستی «نظریه روش‌شناسی بنیادین» داده...

نشست علمی «نقد نظریه تفسیر متن» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد واعظی، مؤلف کتاب «نظریه تفسیر متن» و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد عابدی به‌عنوان استاد ناقد، به میزبانی گروه تفسیر و علوم قرآنی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و با حضور اعضای هیأت علمی و پژوهشگران مرکز پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی برگزار گردید. از آنجا که کتاب مذکور دربردارنده افقی جدید در مباحث معرفت‌شناسی می‌باشد، ب...

محدودیتهای مطالعاتی در حوزه روابط بین‌الملل، برخی از اندیشمندان این قلمرو را به سوال پیرامون ماهیت علمی نظریه­پردازی در این حوزه واداشته و این پرسش را فرارو نهاده است که معیار نظریه علمی روابط بین‌الملل چیست؟ و علمی بودن آن به چه معنا ممکن است؟ ایده اصلی این نوشتار بر این است که میزان در علمی بودن نظریه‌‌پردازی روابط بین‌الملل، توفیق نظریه‌ها در طراحی و ابداع نظام‌واره‌های انگاره‌ای و ترسیم مکا...

تبیین­های پوزیتیویستی و ابطال­گرایانه، هر دو در این فرض طبیعت­گرایانه اتفاق­نظر داشته­اند که واقعیت محدود به سطح تجربی است و تبیین علمی باید به این سطح تجربی ارجاع دهد تا از وصف تحقیق­پذیری، معناداری و علمی بودن برخوردار باشد. این در­ حالی است که از یک­سو اصل علیت به­مثابه­ی شرط ضروری هرگونه تبیین علمی، به­لحاظ منطقی از این سطح تجربی قابل استنتاج نبوده و در­نهایت نه به­صورت یک اصل تجربی بلکه به...

«علوم تجربی» به چه نحوی بر «تجربه» مبتنی و متکی است و چه چیزی پیوند میان آن دو را فراهم می سازد؟ آیا استقرا بین علم و تجربه پیوند برقرار می کند یا امری دیگر؟ آیا تجربه قادر به «اثبات» نظریه ها می باشد؟ اگر نمی باشد، پس چه موضعی را می تواند در مقابل آنها اتخاذ کند؟ در فرآیند نیل به نظریه هایی که مقبول دانشمندان واقع شده اند و در حوزه ی علم وارد می شوند، تجربه و «مشاهده» چه نقشی را بر دوش می کشد؟...

از دید بسیاری از زیس تشناسان، نظریه ی تکامل داروین نظریه ای است که در زیس تشناسی امروزمحوریت دارد و به واسطه ی نظریه ی تکامل بخشی از توضیح علمی در زیس تشناسی، نیازمند توضیحگذاشته م یشود، « تاریخی » و علوم « قانون نهاد » تاریخی است. بر مبنای تفاوتی که میان علومنزدیک تر بدانیم. شاید « تاریخی » زیست شناسی را باید، به واسط هی محوریت نظریه ی تکامل، به علوماین دیدگاه وجود داشته باشد که زیس تشناسی م ی...

جان استوارت میل، فیلسوف معروف مکتب کلاسیک در کتابی با عنوان اصول اقتصاد سیاسی در سال 1848 میلادی، الگوی ریکاردو و قوانین اقتصادی طبیعی توزیع آن را به چالش کشید. در همان سال، یک بیانیه بسیار متفاوت ولی قاطع توسط کارل مارکس و فریدریش اِنگلس تحت عنوان مانیفست کمونیست انتشار یافت که در آن از عملکرد نظام سرمایه داری بشدت انتقاد شد و از کارگران صنعتی در کشورهای سرمایه داری اروپایی خواسته شد تا متحد شو...