بررسی و تطابق مؤلفه های نظریة تک اسطورةکمبل درداستان های مثنوی، هدف اصلی این نوشتار است. کمبل اسطوره ها را سرنخ هایی می داند که ما را به سوی عمیق ترین توان های معنوی خود می کشاند و سبب می شوند تا به سوی اشراق و جذبه پیش رویم. وی در نظریة خود با معرفی قهرمان نشان می دهد که قهرمان در پی جستجو و شناخت خود است که به سفر می پردازد. جوزف کمبل، سیر و سفر قهرمان را در سه مرحلة: عزیمت، تشرف و بازگشت به ...

با مطالعه دقیق اشعار عرفانی ملا محسن فیض کاشانی، این نکته آشکار می‌شود که وی در کنار دقایق و ظرایف عرفانی، از تاریخ اجتماعی روزگار خود غافل نمانده است. در این میان، آسیب‌های انسانی و اجتماعی و جنبه‌های منفی شخصیت و رفتار انسانی، که زمینه‌ساز بی‌اعتمادی در روابط اجتماعی است، مورد توجه قرار گرفته است. از نظر فیض، عناصری چون جهل، عیب‌جویی، نفاق و شکاف گفتار و عمل، بدبینی، ریا و تظاهرگرایی، عدم وفا...

تفسیر صافی، اثر مرحوم ملا محسن فیض کاشانی است، که آن را در سال 1075 ق تألیف نموده است. هرچند استفاده مفسّر از روایت برای فهم آیات پررنگ است، ولی در تفسیر خود در زمینه‌های ادبی همچون معنای واژگان، مرجع ضمایر، تحلیل ادبی و بلاغی آیات و در زمینه‌های فلسفی، عرفانی و عقلی و در گزینش منابع روایات به اجتهاد پرداخته است. فیض در این اجتهاد، از مبانی معرفتی یعنی باورهای مذهبی، دانسته‌های ادبی و قواعد فلسف...

در نظر نهایی حکمت متعالیه ذات خدای متعال حقیقت لابشرط مقسمی و وجود و موجود منحصر در همان مصداق است. در این نگاه، علیت به معنای تجلی و تطور یک حقیقت در ذات خویش است و ثمره آن، ظهور تفصیلی کمالات بی‌نهایت مبدأ است و کثرات جز جلوات و شئونات ذات حق نیستند. ملاصدرا برای ربط میان کثرت و وحدت، بحث فیض منبسط را مطرح می‌کند. از نظر وی ظهور کثرت از وحدت به گونه ظهور یک وجه واحد از حق تعالی است که وحدتش ع...

مساله پیدایش عالم مسأله ای است قدیمی که ذهن بشر را به خود مشغول داشته است و یکی از مهمترین مسائل در این زمینه توجیه خلقت عالم و نحوه صدور آن از خداست .در فلسفه اسلامی برخی از فیلسوفان اسلامی کوشیدند تبیینی عقلی از ارتباط میان خدا چونان خالق عالم و جهان مخلوق ارائه کنند و تلاش کردند که این کار را با جمع میان آموزه های اسلام و آنچه از فلسفه یونان برگرفته بودند انجام دهند. در میان این فیلسوفان م...

قیاس­ناپذیری در فلسفة علم می­گوید که پادایم­ها/نظریه­های علمی رقیب، هر چند از اصطلاحات واحدی استفاده می­کنند، اما راجع به موضوع واحدی سخن نمی­گویند و در نتیجه، دانشمندانی که در پارادایم­های علمی رقیب بسر می­برند یا از نظریه­های بنیادین علمی رقیب دفاع می­کنند، حرف یکدیگر را نمی­فهمند. مقالة حاضر، کوششی است برای بررسی و نقد این تز. مؤلف ابتدا با تمرکز روی دو مدافع اصلی این تز، یعنی توماس کوهن و ف...

یکی از حوزه‌های بسیار فعال ادب پارسی، شاخة ادب عرفانی است که پیشینة بسیار استواری دارد و بخش گسترده‌ای از ادبیات ما را به خود اختصاص داده است. برای بررسی سیر تحوّل تصوف و عرفان و وضعیت آن در دوره‌ها و جاهای گوناگون نیاز است که آثار خلق شده در این حوزه بررسی و تحلیل شوند. ملا محسن فیض کاشانی از شخصیت‌های برجسته و تأثیرگذار عصر صفویه است که بیش از 200 اثر را بدو نسبت داده‌اند. از این حکیم و عارف ب...

انسان در مسیر شناخت خویش در نهایت به شناخت غایت آفرینش یعنی خداوند نائل می شود. اگرچه تفاوتهایی میان فیض کاشانی و صدر المتألهین در برخی مسائل فلسفی و کلامی وجود دارد و به طور کلی نگاه فیض به فلسفه با ملاصدرا تا اندازه ای متفاوت است اما این تفاوتها از تأثیر عمیق این استاد بر فیض نمی کاهد. فیض شارح و محرر حکمت متعالیه و دیدگاههای صدرالمتألهین است این اثر بر آن است تا با بررسی مکتب فلسفی فیض کاشان...

در این مقاله دو مفهوم گاهانی به هم پیوسته، اسپنیشته مینیو و اسپنته مینیو ، با دو مفهوم بنیادین در نظام اندیشگی محیی الدّین ابن عربی، فیض اقدس و فیض مقدّس، مقایسه می­شود. هدف از این قیاس، بیش از تطبیق این دو مفهوم، تلاش برای تبیین یکی از امّهات مفاهیم گاهانی در چارچوب نظریات یکی از چهره­های اصلی عرفان اسلامی است. به این منظور، در گام نخست نگاهی به دو لفظ اسپنیشته مینیو و اسپنته مینیو می­اندازیم وپس...