از آنجاییکه بخش عمده ای از نسخه های خطی بعلت شرایط نامناسب محیطی در معرض آسیب دیدگی و تخریب قرار دارد اطلاع از ترکیب عنصری نمونه های قدیمی در نگهداری آگاهانه این اسناد بسیار موثر است. در حال حاضر از روشهای مختلفی برای آنالیزهای عنصری و ترکیبی آثار هنری استفاده می شود. از جمله مدرنترین و غیر مخربترین این روش ها استفاده از طیف سنجی رامان می باشد. با استفاده از این روش طیف رامان رنگدانه های موجود ...

از آنجا که به چگونگی ترکیب‌بندی و نظام حاکم بر طراحی تذهیب در نسخ خطی ایرانی تاکنون کمتر توجه شده است، مقالة پیش‌رو کوشیده‌ایم تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی موردی و با استفاده از شیوة مطالعة کمّی، از یک‌سو، تذهیب‌های دو نسخة خطی شاهنامة مصور و غیرمصور بایسنغری را معرفی و توصیف می‌کنیم و از دیگر سو، نظام حاکم بر طراحی آن را به بحث بگذاریم. این دو نسخه از آن جهت انتخاب شد که نه‌تنها دو نمونة با...

هدف: آنچه از نسخه های خطی ادامه حیات یافته، از سرنوشتی یکسان برخوردار نبوده است. هر چند آن تعداد از نسخه ها که اطلاعاتِ دقیقی در معرفی خود به همراه دارند، کم نیستند، با این حال، رقم قابل توجهی از آن‏ها، در هاله از ابهام به سربرده و آگاهی لازم آن ها را همراهی نمی کند؛ آثاری هم به نام دیگران شهرت یافته و هویت پدید آورندهِ اصلی، پنهان است؛ نسخه هایی هم در اثر عوامل طبیعی و غیر طبیعی دچارآسیب دیدگی ج...

با ورود صنعت چاپ به ایران در دوره قاجار و پس از گسترش کارگاه‌های چاپ مستقل از چاپخانه دربار، امکان نشر کتاب و دسترسی توده های مردم به ویژه کودکان به آن فراهم شد. چاپخانه ها کتاب هایی را برای کودکان منتشر می کردند؛ در این میان قصه خاله سوسکه که در مکتب خانه ها خوانده می شد جایگاه ویژه ای دارد به طوری که از نظر مردم شناختی ویژگی های فرهنگی آن دوره را به تصویر کشیده است؛ چندین بار مصور و چاپ شده ا...

پس از رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران در عهد صفوی، نگارگری با رویکرد تبیین عقاید شیعه، بیش از پیش در خدمت کتاب آرایی قرار گرفت. در اوایل حکومت شاه تهماسب در قزوین، فالنامه ای مصور گردید که بعدها به "فالنامه تهماسبی" مشهور شد. این فالنامه که پس از گرایش شاه تهماسب به مضامین مذهب تشیع و ترویج آن مصور شده، دارای رویکردی شیعی در حوزه متن، نگارگری و کاربرد است. هدف این پژوهش، مطالعه رابطه کتاب آرایی ...

توصیف بهشت، در قرآن و روایات اسلامی به تفصیل بیان شده است. نقاشی اسلامی نیز بنا به ضرورت نسخ مصور، به تصویرگری این موضوع توجه نموده است. یکی از نسخی که موضوع بهشت به صورت گسترده در آن تصویرسازی شده است نسخۀ مصور معراجنامۀ میرحیدر می‌باشد که به توصیف روایی معراج پیامبر (ع) پرداخته است. با توجه به ماهیت معنوی موضوع معراج از یک سو و بافتار عرفانی عصر تیموری از سوی دیگر، نگارگران این نسخه به دفعات ...

منابع تصویری به‏جای‏مانده از آثار هنری دوران قاجار می‏تواند به‌منزلۀ یکی از مدارک معتبر جهت شناسایی هویت و نقش اجتماعی زنان در این دوره بررسی شود. از این منظر، نقاشی‏ها‏ی نسخة خطی هزارویک‌شب صنیع‏الملک، که از آثار ممتاز‏‏ نگارگری ایران در دوران قاجار است، این قابلیت را دارد که به‌منزلۀ مرجعی جهت شناخت بهتر زنان دورة قاجار بررسی شود. این نسخة مصور ویژگی‏ها‏ی منحصر‏به‏فردی دارد که آن را از دیگر ن...

نسخه های خطی میراث گران قدر و ارزشمند نیاکان ماست که در گذر زمان ، قبل و بعد از اسلام سرنوشت غم باری داشته است. حملات خارجی نبرد مدعیان قدرت داخلی ، تعصبات مذهبی ، عوامل طبیعی هزاران هزار نسخه خطی را از بین برده است به گونه ای که از آنها جز نام و در بعضی موارد حتی نام نیز باقی نمانده است. نسخه خطی کارنامه ی دانشمندان ، نوابغ و حاصل رنج طولانی آنهاست که ضرورت احیا و بازنگری و توجه را طلب می کن...

از دیرباز تاکنون، حاصل مطالعات و اندیشه های دانشمندان گذشته به صورت مکتوب به ما رسیده است. یکی از راههای دستیابی به پیشینه فرهنگ هر جامعه نیز، تصیح و احیای متون مکتوب برجای مانده مربوط به آن می باشد. از جمله علوم مورد مطالعه، علم تفسیر قرآن است. این علم نیز دارای شمار زیادی منابع مکتوب و خطی بوده که به منظور فهم آنها، باید به تصحیح و تحقیق این منابع همت گماشت. از جمله نسخ خطی مربوط به این علم،...

رساله ی پیش رو تصحیح نسخه خطی کتاب التذکره الصغری، تألیف علی بن محمد بن عراق از علمای شافعی قرن نهم و دهم هجری است. وی علاوه بر کتاب التذکره الصغری کتاب هایی هم چون تنزیه الشریعه در فقه و چند اثر دیگرتألیف کرده که در مقدمه بدان ها اشاره شده است. مصحح علاوه بر تصحیح متن تعلیقی بر آن بدین شکل الحاق نموده است. معرفی اعلام کسان و جاها، توضیح برخی واژه های دشوار متن، اعراب گذاری ابیات عربی و معرفی س...