این مقاله می‌کوشد در چارچوب الگوهای روش‌شناختی و معرفت‌شناختی تاریخ‌نگاری اسلامی، واقعه‌ی ذوقار و ارتباط آن را با نبردهای ایران و اعراب در متون تاریخ‌نگاری اسلامی واکاوی کند.فرضیه‌ی مقاله این است که تبدیل واقعه‌ی ذوقار به نماد انتصاب عرب از عجم و هم زمانی آن با بعثت پیامبر در سنت تاریخ‌نگاری ایرانی اسلامی، بر پیش‌فرض مورخان اسلامی و دیدگاه آن‌ها درباره‌ی رویدادهای تاریخی در قالب یک طرح انداموار...

مسئلة مقاله، جست‌‌وجوی اطلاعات تاریخ ادبیاتی در منابع تاریخی است. نویسندگان کتاب‌‌های تاریخ ادبیات غالباً تذکره‌‌ها را به عنوان منبع اصلی خود قرار می‌‌دهند، حال آنکه کتاب‌‌های تاریخی، به اعتبار موضوع‌‌شان و نیز ارتباط مستقیم نویسندگان‌‌شان با نهاد قدرت باید به عنوان یکی از منابع درنظرگرفته شوند. مقاله نشان می‌‌دهد که برخی چهره‌‌های ادبی که در منابع تذکره‌‌ای از قلم افتاده‌‌اند، در منابع تاریخی ب...

مبادلات فرهنگی ایران و آناتولی از دوره‌ی سلاجقه‌ی روم، نه‌تنها موجب رواج زبان و ادبیات فارسی و سایر پدیده‌های فرهنگی در آن سرزمین شد، بلکه در زمینه‌ی تاریخ‌نگاری نیز مورخان عثمانی در قرن نهم و دهم هجری، دنباله‌رو روش تاریخ‌نگاری ایرانی بوده‌اند.مورخان عثمانی در آغاز کار برای تدوین تواریخ آل عثمان، اخبار و روایات مربوط به اقوام ترک، به ویژه «قبایل قایی» را بیشتر، از منابع ایرانی به دست آوردند؛ د...

در میان کتب نوشته شده ی دوران ساسانی، مهمترین کتابی که منعکس کننده ی تاریخ ملی ایرانیان می باشد، کتابی است که در پهلوی خوذای نامک یا ختای نامک نام داشته و تاریخ ملی ایران باستان را از آغاز آفرینش تا دوران یزدگرد سوم به صورت مجموعه ای از قصص و روایات و داستان های ملی و مذهبی و حقایق تاریخی دربرمی گرفته است. تدوین اولیه ی این کتاب در دوران خسرو اول (531- 579 م) صورت پذیرفت و سپس در روزگار خسرو دو...

مسئله مقاله، جست وجوی اطلاعات تاریخ ادبیاتی در منابع تاریخی است. نویسندگان کتاب های تاریخ ادبیات غالباً تذکره ها را به عنوان منبع اصلی خود قرار می دهند، حال آنکه کتاب های تاریخی، به اعتبار موضوع شان و نیز ارتباط مستقیم نویسندگان شان با نهاد قدرت باید به عنوان یکی از منابع درنظرگرفته شوند. مقاله نشان می دهد که برخی چهره های ادبی که در منابع تذکره ای از قلم افتاده اند، در منابع تاریخی به عنوان شاع...

 آنچه از روش در تاریخ‌نگاری ابوریحان بیرونی مدنظر است، مؤلفه‌هایی است که تاریخ‌نگاری وی را تا حد گسترده‌ای از روش دیگر مورخان مسلمان متمایز می‌کند. روش وی در سنجش صحت‌وسقم رویدادها، چگونگی دسترسی مورخ به منابع تاریخی، بهره‌گیری از شاخه‌های مختلف علوم در بررسی‌های تاریخی، ازجمله‌ی این مؤلفه‌های متفاوت است که روش‌شناسی تاریخی ابوریحان در مطالعات تاریخی را نسبت به سایر مورخان متمایز کرده است. دروا...

محققان در اطلاق عنوان «جامعیت فکری» یا «انقلاب در تاریخ‌نگاری» به مورخان مکتب آنال دچار نوعی پیش‌داوری شده‌اند؛ زیرا توجه بیش از اندازه‌ی مورخان مکتب آنال به ساختارهای محیطی و جغرافیایی‌ و گاه اجتماعی در آثار برجسته‌ی خویش(از قبیل مدیترانه و جهان مدیترانه‌های در عصر فیلیپ دوم، خاطره و مدیترانه، زندگی روزمره و روستاییان روسیه از 1600 تا 1930 از فرناند برودل، تاریخ روستایی فرانسه و جامعه‌ی فئودار...

از ویژگی‌های تاریخنگاری دوره سلجوقی، جمع میان کلام اشعری و حکمت عملی ایرانیان پیش از اسلام است. از سویی احیای اندیشه سیاسی ایرانشهری و تبیین آن به عنوان الگوی عملی سلاطین در دوره سلجوقی در کتاب‌های سیر الملوک و متون تاریخی تجلی یافت. از سوی دیگر نفوذ کلام اشعری در ایران با آغاز وزارت نظام الملک، به اوج رسید و نوشته اغلب مورخان این دوره را متأثر نمود. مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این مسائل است ...

یکی از مسائل بسیارمهم درهر بخش از تاریخ، منابع مختلفی است که در تاریخ­نگاری هر دوره مورد استفاده قرار می­گیرند و یا به نوبه خود از منابع تاریخ­نگاری آن دوران محسوب می­شوند. در دوران سلجوقیان حاکمیت «اندیشه ایرانشهری» برذهن مورخان ایرانی، اولین تحول را در اندیشه آنان به جای گذارد. در دوران  حکومت مغول- ایلخانی، مورخان به نگارش تواریخ جهانی پرداختند و دومین تحول مهم در اندیشة این قشر ایجاد گردید....