منظومه­ی حماسی شاهنامه­ی نادری منظومه­ای تاریخ­بنیاد است که به سرگذشت نادر و سپاهیانش و مردم ایران در دوره­ی افشاریه اختصاص دارد. یکی از بخش­های مهم وبرجسته­ی این منظومه، بخش مربوط به لشکرکشی نادرشاه به شبه قاره هند است که در این منظومه و دیگر کتب تاریخی با اختلافاتی در کم و کیف حوادث و زمان و مکان و شخصیت­ها آمده است. تحقیق حاضر بر آن است تا با شیوه­ی تحقیق کتابخانه­ای و با روش سنجشی - تحلیلی ...

در سلسله روایاتی که از پهلوانی‌های رستم در دوران جوانی‌اش‌ به دست ما رسیده است با دو روایت منظوم روبه‌رو می‌شویم که به «ببر بیان» و «داستان پتیاره» اشتهار دارند. موضوع این دو منظومه که تاکنون پیرایش و تصحیح نشده‌اند، چنین است که رستم برای نبرد با اژدهای مخوفی به سرزمین هندوستان می‌رود و با تدبیری که می‌اندیشد آن اژدها را از بین می‌برد. با وجود آنکه این دو منظومه از نظر مضمون مانند یکدیگرند، م...

یکی از آثار مهم حماسی به زبان فارسی، برزونامۀ شمس­الدین محمد کوسج است. شاعر در این منظومه به شرح رویدادهای مربوط به برزو فرزند سهراب و اطرافیان او پرداخته است. اگرچه نگاه غالب در بروزنامه حماسی است، بازتاب ویژگی­های عاطفی که با ادبیات غنایی گره خورده است، به روشنی دیده می­شود. از این­رو، در مقالۀ حاضر، مهم­ترین مؤلفه­های غنایی برزونامه با استناد به منابع کتابخانه­ای و روش توصیفی- تحلیلی بررسی ش...

بولس یوسف سلامه ادیب معاصر لبنانی با اینکه مسیحی است ارادت خاصی به شیعه و به خصوص حضرت علی (ع) دارد. از جمله آثار وی منظومه ای به نام «ملحمه عید الغدیر» است که در بیش از سه هزار بیت سروده شده و به ذکر وقایع تاریخی مقارن ظهور اسلام تا قیام کربلا پرداخته است. قهرمان اصلی این اثر امام علی و فرزندش امام حسین (ع) هستند. این منظومه تا حدود زیادی ویژگی های حماسه را در خود دارد و جزء یکی از بهترین آثار...

شعر تعلیمی، یکی از گسترده ترین و دراز آهنگ ترین انواع شعری ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی به صورت مستقل و جداگانه است همانند منظومه ها و داستان ها و قطعاتی که منحصراً به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق می پردازد و گاهی هم در میان دیگر آثار ادبی پراکنده است. بدان گونه که گاهی مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات در منظومه های غنایی و حتی حماسی و یا قصاید مدحی به کار رفته که نه تنها جن...

چکیده هاتفی جامی خواهرزاده عبدالرّحمان جامی و از شاعران توانای دوره تیموریست که در همه فنون شاعری بویژه مثنوی های داستانی توانایی و مهارت داشته و به پیروی از نظامی چند منظومه داستانی به نام های لیلی و مجنون، شیرین و خسرو، هفت منظر و تَمُرنامه پدید آورده است. وی اواخر عمر منظومه ای حماسی به نام شاهنامه در فتوحات شاه اسماعیل صفوی سرود که ناتمام ماند. علاوه بر مثنوی های یادشده، از هاتفی دیوان شعری در...

زرّین‌قبانامه منظومه‌ای ‌است حماسی که موضوع آن آمدن فرستاده‌ای از سوی سلیمان نبی(ع) به دربار کی‌خسرو برای خواندن ایرانیان به دین خدایی‌ است. سپس جنگ‌هایی میان پهلوانان ایران با زرّین‌قبا درمی‌گیرد و در دنباله‌ی داستان، حوادث بسیاری برای رستم و فرزندانش روی می‌دهد. شیوه‌ی بیان این منظومه‌ی بلند که از نظر شمار ابیات، سومین منظومه‌ی حماسی شناخته شده در زبان فارسی است، به صورت داستان در داستان است که...

آز یکی از مفاهیم حکمت عملی است که در پندار و گفتار و کنش آدمیان آشکار می‌شود. این مفهوم در ادبیات کلاسیک ایران در انواع و قالب‌های مختلف ادبی به شکل‌های روایی و غیرروایی بازنمایی شده است. شعر حماسی ایران به سبب ساختار روایی و توجه به کنش قهرمانان و ضدقهرمانان، با دقت بیشتری این مفهوم را نشان داده است. دربارۀ بازتاب مفهوم آز در ادبیات حماسی، بیشترین توجه پژوهشگران به شاهنامه بوده است و به حماسه‌...

بهمن‌نامه متنی حماسی در سرگذشت بهمن پسر اسفندیار است. دکتر عفیفی مصحَّح این منظومه نام شاعر آن را ایران‌شاه بن ابی الخیر ضبط کرده است و دکتر متینی مصحَّح کوش نامه- منظومه‌ای دیگر از این شاعر- نام او را با دلایلی ایران‌شان بن ابی‌الخیر درست دانسته است. تاریخ دقیق نظم بهمن‌نامه نیز روشن نیست و پژوهش‌گران گفته‌اند که در قرن پنجم - اواخر قرن پنجم و یا اوایل قرن ششم - به نظم درآمده است. بنابراین هنوز در...

سام نامه یکی از منظومه های ارزشمند و قابل تقدیر زبان و ادبیات فارسی است که در زیر سایه ی شاهنامه فردوسی حکیم ناشناخته مانده است. حال آنکه این اثر گرانقدر و استثنایی، ما را از مطالعه ی دیگر آثار حماسی از جمله سام نامه بی نیاز نمی کند چرا که هر گلی بویی دارد. شناخت بیشتر آرایه ها و ترفندهای تصویرسازی در این اثر به درک و فهم فضا و حال و هوای حاکم بر آن کمک خواهد کرد. در این پایان نامه که موضوع آن ...