پشوتن، نام بُردارترین پسر گشتاسب در سنّت و ادبیات مزدیسناست. در باب فرجامِ کارِ وی با چند روایت متناقض روبه رو هستیم: نخست مشهورترین روایت بر پایۀ اَسناد و شواهد موجود از گزارش ها و روایت های متون کهن پهلوی، پشوتن یکی از بی مرگانیست که در آخرالزّمان پیش از هزارۀ هوشیدر، علیه بدکاران و دیوان رستاخیز می کند و هم چنان در هزارۀ هوشیدرماه، سروری خواهد کرد. دیگری روایتی از چگونگی نامیرایی پشوتن با خوردن شی...

مساله‌ی کلی این مقاله عبارت است از فهم روایت مورد نظر عباسیان از فرایند برآمدن خویش و یافتن تاثیر آن بر منابع تاریخی. به طور ویژه فرض اصلی مقاله‌ی حاضر این است که روایت اخبار الطوال از برآمدن عباسیان و تثبیت دولت آنها نمایان‌گر رویکردی است آگاهانه برای به دست دادن روایتی منسجم و هدف‌دار از این روند. این، روایتِ دلخواه و مورد نظر عباسیان است که عناصر اصلی آن در دوران خلافت ابوجعفر منصور و فرزندش ...

مقاله حاضر به اعتبارسنجی روایتی موسوم به «رفع قلم» «...أَنْ یَرْفَعُوا الْقَلَمَ عَنِ الْخَلْقِ کُلِّهِمْ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ...» از سه منظر: منبع‌، سند و محتوا اختصاص دارد. قدیمی‌ترین مأخذ این روایت، مجموع الأعیاد ابوسعیدطبرانی، یکی از غلات نصیریه در قرن پنجم است و از آن‏جا در قرن ششم، به منابع امامیه انتقال یافته است. بررسی رجالی و سندی بیان‏گر آن است که روایت فوق، مرسل و محرَّف‌ و راویان اصلی آن همگی مجهول‌اند. مهم‌ترین ...

ابومخنف یکی از پیشگامان تاریخ نگاری در سده اول است. مقتل نگاشته شده توسط ایشان یکی از مهمترین آثار در زمینه شهادت امام حسین(ع) و واقعه عاشورا به شمار می آید. بررسی این اثر ما را با اولین تصویر مکتوب و بکر از این واقعه آشنا می کند. اثری که در آن سند روایت حفظ شده و دیدگاهها و گرایش های مذهبی بر روی متن تأثیری نداشته است و روایات بدون شاخ و برگ و با رعایت ترتیب زمانی وقوع حوادث در این اثر ثبت شده...

این مقاله به بررسی تطبیقی روایت‏های نظامی در خسرو و شیرین با چند اثر تاریخی می‏پردازد. مسئله اصلی در این مقاله این است که روایت‏های نظامی در خسرو و شیرین تا چه میزان با واقعیت‏های تاریخی مطابقت دارد و مهم‏ترین هدف این مقاله تعیین بهره‏گیری نظامی از متون تاریخی و تعیین تصرف‏هایی است که وی در بیان حوادث تاریخی داشته است. این تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی انجام شد و بررسی‏ها نشان داد ک...

ابوالحسن علی بن حسین مسعودی(د. 345هـ)، گزارشی را در دو اثر معروفخود، مروج الذهب و التنبیه و الاشراف، آورده که طبق آن ایرانیان باستان، من جمله ساسان بن بابک با هدایایی به زیارت کعبه می رفته اند. بر اساس این روایت، نام چاه زمزم نیز از زمزمه ایرانیان اقتباس شده است. این مقاله با بررسی نکات اساسی روایت مسعودی، به مقایسه آن با روایاتی که در منابع دیگر درباره تاریخ ایران و تاریخ مکه پیش از ظهور اسلام...

در کتب رجال و تراجم معمولا پس از ذکر نام و معرفی مردانی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به نقل روایت پرداخته اند، از بانوانی نام برده شده است، که به نقل احادیثی از معصومین (علیهم السلام) پرداخته اند و در بعضی از مواقع ایشان را در زمره اصحاب معصومین (علیهم السلام) معرفی نموده اند. در کتب رجالی فریقین در میان هر طبقه از روات به نام و شرح حال تعدادی از این بانوان...

تفسیر "الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور" سیوطی از جامع ترین تفاسیر اثری اهل تسنن در قرن دهم هجری قمری است. سیوطی در این تفسیر روایات فراوانی از رسول خدا (ص)، صحابه، تابعین و تابعین تابعین نقل کرده است، که در این میان شماری از روایات تفسیری، به امیرالمومنین (ع)، حسنین (ع)، امام سجاد (ع)و صادقین (ع)اسناد داده شده است. سیوطی تنها به نقل روایات اکتفا کرده و ذیل روایات، هیچ گونه نظری از خود، ارائه ن...

تشخیص جنسیت افراد دوجنسه با بهره‌گیری از معیار شمارش تعداد دنده‌ها، از جمله مسائلی است که در فقه اسلامی محل مناقشه بوده و طرفداران آن، به روایات آفرینش زن از دندهٔ مرد و آفرینش حواء از دندهٔ آدم استناد کرده‌اند؛ روایاتی که بنا به ادعا، روایت شریح قاضی، معتبرترین آنها است. با بررسی سندی و تاریخی روایات مزبور و سیر تحول آنها در منابع روایی، آثار جعل در آنها روشن می‌شود. بررسی اختصاصی روایت شریح نیز...