چکیـده بی تردید عارف برای انتقال تجربیّات باطنی و ابلاغ پیام های متعالی خود، از همه شگردهای زبانی و بلاغی بهره می برد. در این زمینه، علم معانی به دلیل آنکه بیشتر به ظرایف و ظرفیّت های درونی سخن می پردازد، می تواند از کارآمدترین ابزارهای بلاغی، برای بررسی و تحلیل متون عرفانی باشد. اما سهم این بخش از تحقیقات عرفان پژوهی، بسیار محدود و اندک است. با توجه به قابلیّت های این علم در زمینه کشف دقایق ...

علوم بلاغی و بالأخص علم معانی به بررسی چگونگی تأثیرگذاری یک اثر، بر مخاطب می پردازد. اینکه چگونه یک نویسنده از ابزارهای بیانی در جهت القای مفهوم، مضمون و یا احساس مورد نظر خود به مخاطب بهره می گیرد، موضوع این علم است. اثرگذاری انکارناپذیر حکایات به ظاهر ساده ی «اسرارلتوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر» انگیزه ی نگارش این رساله شده است. این تحقیق بر این است که جنبه های بلاغی اسرارالتوحید را ...

«تقابل‌های هم‌جوار» (همنشینی دو رکن متقابل)، اصطلاحی است در پیوند با علم معانی نحو. این اصطلاح، هنرسازه‏ای پنهان در مثنوی است که در این نوشتار براساس نظریة نظم (ساخت) و علم معانی نحو، ساخت‏های گوناگون و الگوهای متنوع آن تبیین و تحلیل شده‌است؛ ازجملة این الگوهای تقابلی عبارت­اند از: تقابل‎های هم‌جوار در یک جمله با هویّت دستوری یکسان (تقابل‎های معطوف، تقابل‎های هم‌جوار مضاف و مضافٌ‎إلیهی و موصوف و ...

مقالة حاضر با بررسی مقولة «نهی» و معانی ثانوی آن در بلاغت عربی و فارسی به این حقیقت دست یافته است که نتایج بررسی و حتّی گاهی شاهد مثال‌های بسیاری از آثار تألیف‌شده در این زمینه تکراری می‌باشد؛ به‌گونه‌ای که پس از جمع‌بندی و حذف موارد تکراری به این نتیجه می‌رسیم که معانی ثانوی در کتب بلاغی عربی در 19 عنوان مشترک و در کتب بلاغی فارسی در 16 عنوان مشترک مطرح شده‌اند و از میان نویسندگان معاصر فارسی، ...

قرآن کریم در بلاغت و فصاحت زبان عربی تاثیر بسزایی دارد، مفسران قرآن کریم همواره مباحث بلاغی در قرآن کریم را مورد توجه قرار داده اند، یکی از مباحث بلاغی مورد توجه مفسران تقدیم و تاخیر در قرآن می باشد، آنها در ذیل مفهوم تقدیم و تاخیر بلاغی نکات ظریف و دقیق زیادی استخراج نموده اند، مفسران قرآن کریم با استفاده از تقدیم و تاخیر نحوی به معانی ثانویه تقدیم و تاخیر دست یافته اند، علاوه بر آن تقدیم و تا...

مقالۀ حاضر می‌‌کوشد برای بررسی چاپ‌‌های متفاوت از متون ادبی، با نگاهی مبتنی بر بلاغت، فرضیه‌‌ای پیشنهاد کند. پـرسش این است که علم معانی ضبط‌‌های مختار کدام چاپ را بیشتر تأیید می‌‌کند؟ فرضیۀ پیشنهادی این است که در مقایسۀ چاپ‌های متفاوت متون ادبی، می‌‌توان موازین علم معانی را به کار گرفت؛ هر چند می‌‌دانیم هر ضبطی را هم که نـسخه‌شناسی تأیید کند، لزوماً بلیغ‌‌تر نیست زیرا بسیاری از ابیات مشهور بر اس...

موضوع مثل و تعریف و تحلیل ارزش بلاغی و جایگاه ادبی آن،اغلب در ضمن موضوعات علم بیان و به ویژه در ضمن موضوع استعاره تمثیلیه مورد بحث واقع شده است و این در حالیست که در اثناء آراء و نظریات بلغای صاحب نام و نیز با تامل در زوایای ارزش بلاغی مثل،چنین به نظر می رسد که نه تنها نباید مثل را به حوزه علم بیان،محدود و منحصر نمود بلکه باید آن را عصاره علم بلاغت دانست که هم در علم معانی،مورد بحث واقع شود و ه...

   یکی از مهم‌ترین وجوه اعجاز قرآن کریم، فصاحت و بلاغت این کتاب آسمانی است که از زمان نزول آیات الهی تا کنون به شیوه‌های مختلف مورد بحث قرار گرفته است.    یکی از ابعاد بلاغت قرآنی، وسعت و تنوع کاربرد کلمات و اصطلاحات، متناسب با مقتضای حال است. حرف «لَو» یکی از حروف پر کاربرد قرآن کریم است که در ساختارها و قالب های گوناگون، معانی عمیق و متعددی را در بر دارد. حرف «لَو»در قرآن کریم در بیش از ده ساخ...

زبان مهم ترین ابزارارتباط میان انسان ها برای بیان مفاهیم ذهنی است؛ از طرف دیگرهر زبانی دارای اسالیب معناشناسی خاص خود است که با گزینش کلمات درساختار جمله ودخل وتصرف درآنها بر روح وجان شنونده اثر می گذارد. دراین میان قرآن کریم به عنوان شاهکار ادبی، برترین الگوی بلاغت به شمار می آید. به طوری که تمام اسلوب های به کار رفته در آن را نمونه والای فصاحت و بلاغت می‌دانند.از سوی دیگرمعناشناسی ترکیب های ب...

علم معانی به بررسی روشهای کاربرد مؤثر زبان می‌پردازد و بلاغیون می‌کوشند تا با استخراج اصول مؤثر سخن گفتن، فن سخنوری را به دیگران بیاموزند و رمز و راز سخن بلیغ را دریابند. بنای کتب بلاغی فارسی دری، بر ترجمة کتب بلاغی عربی با درج چند نمونه فارسی نهاده شده‌است و از دیر باز به نقل همان چند مثال مکرّر و مستعمل گذشتگان اکتفا گردیده‌است که نشان از عدم درک و فهم درست مؤلفان از بلاغت است. در این مقاله کت...