هدف پژوهش حاضر، بیان مولفه های آرمانشهری روشنفکران عصر مشروطه ایران است. دگرگونی رابطه ایران با مغرب زمین در عصر مشروطه و ظهور و بروز اندیشه های تجدد خواهانه روشنفکری، سبب دگرگونی در اندیشه های آرمان ورز ایرانی در رویکرد به مفهوم آرمانشهر گردید. در پژوهش حاضر، مولفه‌های اساسی نگرش به آرمانشهر در آرای هشت تن از مشهورترین روشنفکران عصر مشروطه- میرزا فتحعلی آخوندزاده، میرزا ملکم خان ناظم الدوله، م...

درباره ناکامی مشروطیت ایران، اکثر پژوهشگران گواهی داده‌اند. سؤال اساسی و بنیادین آن است که سرّ این ناکامی چیست؟ مقاله حاضر بر آن است که اگر سرّ ناکامی مشروطیت، در نسبت میان اندیشه ایرانی، یعنی سنت و مشروطه اروپایی، یعنی مدرنیسم، جست‌وجو شود پاسخی درخور و راهگشا به دست خواهد آمد. در این مقاله، تلاش شده است تا ضمن پیشبرد بحث، بر روش پدیدارشناسانه هرمنوتیک به‌عنوان روش مناسب پژوهش‌های تازه در باب مش...

در این رساله قصد آن را داریم که میزان نفوذ و تاثیر تفکرات غرب را بر قانون اساسی مشروطه بررسی نموده و ببینیم که اولین قانون اساسی ما، تا چه حد ایرانی بوده و آیا مدونین آن تفکرات ایرانی - اسلامی در تدوین قانون اساسی استفاده نموده اند و یا اندیشه ها و الگوی غرب مدنظر آنان بوده است . از آنجا که بخواهیم ادعا نمائیم که قانون اساسی مشروطه، کاملا از غرب گرفته شده است بی انصافی کرده ایم زیرا همانطور که ...

دولت، در تاریخ معاصر ایران، یکی از مهم‌ترین نهادهایی بود که در گفتمان تجددخواهی مورد توجه قرار گرفت و خیلی زود، تحول در آن، ذهن نوگرایان ایرانی را مشغول کرد. نخستین تلاش‌ها برای تحول در آن، با گفتمان «دولت مستقل منظم» توسط مَلکَم خان در دورۀ ناصرالدین شاه صورت‌بندی شد و به سرانجامی نرسید و در حد طرح باقی ماند، اما این ایده به‌جا ماند که بدون داشتن دولتی قدرتمند، نمی‌توان متجدد بود. این ایده، در گ...

چکیده طنز واقع گرا و انتقادی، سلاح تیز و برنده انقلاب مشروطه ایرانی بود. دهخدا و سید اشرف الدین (نسیم شمال)، را می توان از پیشگامان طنز در ادبیات معاصر دانست که با خلق آثاری طنزآلود در نثر و نظم، به انتقاد از اوضاع و احوال روزگار خود پرداختند. آنان با تمسخر خرافات و ظلم و ستم رجال سیاسی، در پی بنیان اجتماعی دیگری بودند که پایه های آن را حریت، عدالت و مساوات تشکیل می داد. یکی از آبششخورهای این...

چکیده جریان های سیاسی-فکری ایران و دموکراسی دوره های پهلوی دوم و جمهوری اسلامی یکی از محورهای اساسی روند تحولات سیاسی، اجتماعی ایران از مشروطه به بعد، دموکراسی خواهی بوده است. کوششی که از پیش از انقلاب مشروطه تاکنون تعطیل نشده و از زمینه های جنبش های اجتماعی دو قرن اخیر ایران محسوب می شود. در شرایطی دموکراسی به عنوان یکی از مسأله های نظری و اجتماعی مهم جریان های فکری سیاسی ایرانی اعم از ...

نخستین کانون آشنایی ایرانیان با اندیشه سوسیالیسم، قفقاز بود. مهاجران ایرانی اعم از بازرگانان، تحصیل کردگان جدید و کارگران تحت تأثیر محیط قفقاز در پیش از مشروطه سازمان هایی سوسیالیستی چون اجتماعیون عامیون را در خارج از کشور پدید آوردند.گرچه سوسیالیسم اندیشان ایرانی در مبارزه برای نیل به مشروطه حضور سازمان یافته ای نداشتند امّا شخصیت ها و سازمان های موثر در کسب مشروطه با این اندیشه آشنایی ابتدایی ...

مدحت پاشا یکی از رجال سیاسی برجسته عثمانی در قرن نوزدهم میلادی است. از او با عنوان پدر مشروطه اول و واضع قانون اساسی 1876 م. یاد می کنند در این مقاله با استفاد از نظریه پخش هاگراستراند بازتاب عمل و اندیشه او در نزد دولتمردان و روشنفکران ایرانی مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتیجه حاصله این است که عمل و اندیشه مدحت پاشا اگرچه مورد توجه رجال سیاسی و روشنفکران ایرانی بوده اما به سبب وجود موانع ساختاری...

نوین‌گرایی آموزشی از جنبه‌های کوشش ایرانیان برای رسیدن به وحدت ملّی شمرده می‌شود. این تکاپوها که اندکی پیش از مشروطه آغاز شد، برای شالوده‌ریزی جامعه‌ای مبتنی بر «هویت ایرانی» بود و آشنایی با تاریخ ایران را زمینه‌ساز رسیدن به وحدت ملّی قلمداد می‌کرد. هدف این نوشتار، بازشناسی مفهوم هویت ایرانی در شماری از کتابهای درسی تاریخ بوده است. این آثار از آغاز تا پایان دوره رضاشاه بررسی شده اند. پژوهشگر همچن...

تفکیک قوا یکی از دستاوردهای فکری متفکران عهد روشنگری نظیر مونتسکیو بود که در قانون اساسی فرانسه لحاظ شد.با صدور انقلاب فرانسه به دیگر نقاط گیتی، متفکران ایرانی نیز از دستاوردهای فکری فرانسوی ها تاثیر پذیرفتند.یکی از این دستاوردهای فکری که در واکنش به تجمع قدرت در یک نهاد و جلوگیری از استبداد طرح ریزی شده بود،تفکیک قوا بود که با توجه به ساختار قدرت در ایران، مورد توجه ویژه ایرانیان قرار گرفت.تا ...