تفسیر لغوی، شیوه‌ای است که مفسر، لغات و واژگان آیات قرآن کریم را از زوایای گوناگون، مورد بررسی قرار داده و در برداشت‌های تفسیری خود، مفردات الفاظ قرآن و معانی گوناگون هر لغت، ریشه و اصل هر لفظ و نیز ترکیب جمله­ها را محور استناد قرار می‌دهد. شکی نیست پیامبر (ص) طبق سنت الهی، روش خاصی را برای فهمانیدن مقاصدش اختراع نکرده است و با قومش با همان طریقة مأنوس تفهیم و تکلم که بر ایشان شناخته شده بود، س...

تطور مفهوم امامت یکی از چالش برانگیزترین مباحث کلامی میان متکلمان، فقها و علمای شیعی است. در این پژوهش برآنیم ضمن بهره گیری از اسناد تاریخی و دوری از اختلافات پرتنش و توام با تعصب کلامی، با رویکردی تاریخی و روشمند تغییرات مفهوم امامت را در قرون دوم و سوم ه.ق به صورت تحلیلی بررسی کنیم. با دقت در سیر تاریخی نحوه تشکیل و تکمیل نظام امامت در میان شیعیان زیدی، شیعیان امامی و غلات پرسش های فراوانی به...

در فلسفه و کلام اسلامی واژة اعتباری کاربرد پردامنه ای دارد. ظاهراً جز شهاب الدین سهروردی (از متقدمان ) و محمدحسین طباطبایی (از متأخران )، کسی فصلی مستقل در تبیین اعتباریات و چگونگی تمایز آن­ها با دیگر مفاهیم نگشوده است . در مقالة حاضر، ذیل عنوان اعتباریات، فلسفة اخلاق طباطبایی به بحث گذاشته شده و از سه منظر وجود شناختی، دلالت شناختی و معرفت شناختی بررسی شده است. در نهایت نیز برای درک بهتر موضع ط...

یکی از مباحث قرآنی مورد بحث اندیشمندان مسلمان ترجمه پذیری و ترجمه ناپذیری قرآن است. برخی قایل به ترجمه پذیری آن و گروهی نیز آن را امری غیر ممکن و حرام تلقی نموده اند. هر دو دیدگاه در میان متقدمان و متأخران طرفدارانی دارد. این مقوله از جنبه شرعی و نیز از جنبه زبان شناختی و امکان برگردان متن قرآن به زبان های دیگر قابل بررسی است. مقاله حاضر، به ترجمه پذیری و ترجمه ناپذیری قرآن از منظر زبانی پرداخت...

اصول ثانویه رجالی، "خلاصه الاقوال" و "رجال ابن داود"، از اهمیت ویژه ای در میان کتب رجالی متأخر شیعیان برخوردار است. آشنایی با شیوه ی تألیف، معیارها، مبانی و اصطلاحات به کار رفته در اصول ثانویه ، بسیاری از شبهات به وجود آمده ی مرتبط با اضطراب نظرات، عدم دقت و یا بی اعتباری منقولات این کتب را پاسخگوست. وجود پاره ای از اشتباهات در اصول ثانویه از ارزش این کتب نمی کاهد. یکی از معیار های جرح و تعدیل ...

در پی سیطره یافتن سلجوقیان بر ایران و عراق و به سبب علاقه آنان به حمایت از تسنن، شیعیان دوازده امامی که امامیه خوانده می شدند، با سختگیری فرمانروایان جدید روبرو شدند. سلجوقیان آنان را از مناصب اداری راندند، پیشوای دینی آنان ، شیخ طوسی -مجبور به فرار از بغداد گردید و در پی سرکوب شورش بساسیری ، شیعیان ساکن در محله کرخ، مورد حمله سنیان قرار گرفتند. اما این وضع پایدار نماند و در طی سلطنت سلجوقیان ،...

یکی از انشعابات عمده در تشیع شیعیان زیدی اندکه از پیکره اصلی تشیع جدا شده اند . همچنانکه بین فرق عمده روابطی شکل می گیرد. در این مورد نیز بررسی مناسبات بین شیعیان امامی و زیدی حائز اهمیت است . تشکیل سلسله علویان طبرستان اولین تجربه حکومت شیعی در ایران بود و آل بویه به مدت بیش از یک قرن بر ایران و عراق و مرکز خلافت اسلامی تسلط یافتند و در زمان آنها شیعیان امامی مجالی یافتند که تا حدودی در سایه ح...

اجتهاد به معنای نظر فقیه در مدارک و مقاصد شرع برای تحصیل ظن به حکم شرعی موضوعات مسکوت الحکم، از جمله فروض کفایی امت به شمار آمده است. این وظیفه­ تاریخی در مقاطع مختلف به گونه های متفاوت ایفا شده است. پیش از پیدایش مذاهب، اجتهاد آزاد و انفرادی و مستقل از قواعد و روشهای دیگران و پس از آن اجتهاد فی المذهب با التزام به اصول و شروط و اسلوب متقدمان مرسوم بوده است. مجتهدان فی المذهب که در سه رتبه منتس...

رجالیان متقدم در معرفی بعضی از راویان به جرح یا تضعیف آنها پرداخته اند. آنچه مهم می نمایاند آنست که متقدمان بر چه مبانی و با چه معیارهایی در تضعیف راویان پایبند بوده اند؟ کشف این مبانی و معیارها ما را با شیوه جرح و تضعیف متقدمان و اندیشه رجالی ایشان آشنا خواهد کرد. برای این منظور تمام کتابهای رجالی متقدم بازخوانی و پس از گردآوری مجموعه الفاظ تضعیف وبررسی تطبیقی بین منابع رجالی، چرایی مبانی و مع...

قرآن کریم، یگانه معجزه جاوید اسلام و چراغ پرفروغ هدایت مسلمانان است. زبان قرآن، عربی است و برای فارسی زبانان، ترجمه آن به زبان مادری، ضروری به نظر می آید. زیرا گسترش مفاهیم قرآنی در جامعه، وابسته به ارائه ترجمه های سلیس و روان از قرآن است، لذا نقد و آسیب شناسی این ترجمه ها امری ضروری به نظر می رسد. از آنجایی که هر مترجم براساس برداشت و فهم خود از آیات قرآن کریم ، ترجمه ای ارائه می دهد که با دیگ...