فتحعلی خان متخلص به «صبا» و ملقب به ملک الشعراء، وی در اصل از مردم آذربایجان و از خاندان امرای دنبلی است و سلسله نسب او چنین است: فتحعلی بن آقامحمد بن امیرفاضل بیک بن امیر شریف بیک بن امیر غیاث بیک... که به سی و یک پشت به یحیی بن خالد برمکی می-رسد. تاریخ تولد صبا را 1179 هجری قمری یا 1180 نوشته اند. از آثار او می توان به شهنشاه نامه، خداوندنامه، عبرت نامه، گلشن صبا و دیوان اشعار اشاره کرد. مو...

سرزمین خراسان در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود حوادث فراوانی را پشت سر گذاشته است. شهرستان تربت حیدریه نیز به عنوان عضوی از پیکره خراسان بزرگ سرنوشتی همسو و هم نوا با خراسان داشته است. تاریخ این منطقه با نام قرایی ها پیوند خورده است . افراد ایل قرایی به دلیل جلگه سرسبز و وسیع و بارور از زمان های دور در این بخش از خراسان پهناور ساکن شده و به قولی در رخدادهای سیاسی و نظامی ایران از سقوط اصفهان در س...

زمانی که اصفهان پس از حمله محمود افغان در بوته فراموشی به سر می برد و در تمامی زمینه ها دچار انحطاط و عقب ماندگی شده بود، شخصیّتی مدبّر و ثروتمند به نام محمّدحسین خان صدراصفهانی در سال اوّل تاجگذاری آقا محمّد خان 1210ق (1174ش/1796م) به حکومت اصفهان منصوب شد. وی به تقلید از سلاطین صفوی اقدامات عمرانی زیادی در اصفهان صورت داد که بزرگترین آن، به نقل بیشتر مورخان، بنای مدرسه صدر بود. این نهاد آموزشی بین...

دارالشفا، یکی از ابنیه مجاور حرم حضرت معصومه(س) است که در شمال مدرسه فیضیه قرار دارد. قدمت مکانی که دارالشفا در آن ساخته شده است، به دوره صفویه و سلطنت شاه عباس دوم می‌رسد. با روی کار آمدن قاجاریه و در دوران سلطنت فتحعلی شاه، اقدامات عمرانی در قم سرعت بیشتری گرفت و فتحعلی شاه در پی این اقدامات، دارالشفا را گسترش داد و آن را به صورت بیمارستانی برای زوار حرم حضرت معصومه(س) و مردم قم در آورد. در ط...

بررسی اوضاع مرو در دوره قاجار بدون توجه به اقدامات و روابط متقابل حکومت‌های اطراف آن ممکن نیست، بنابر این در این مقاله نخست به مناسبات و روابط آقامحمد خان با حکام مناطق مذکور پرداخته می‌شود که عبارت است از اقدامات و لشکرکشی‌های حاکم بخارا در مرو و خراسان وتصرف مرو، و واکنش دولت ایران به آن اقدامات، که از حد اعزام سفیر و نوشتن نامة تهدیدآمیز فراتر نرفت و امکان اقدام بر ضد امیر بخارا برای بنیان‌گ...

در زمان فتحعلی شاه قاجار شهری در منطقه عراق عجم توسط یوسف خان گرجی تأسیس شد که «سلطان آباد» نامیده شد. این شهر در این دوره بنا بر اهمیت استراتژیکی، نظامی و اقتصادی رو به پیشرفت نهاده و به یکی از شهرهای مهم تبدیل شد. سلطان آباد، در کشاکش رقابت سیاسی- نظامی میان سلسله­های سلطنتی و خاندان­های مدعی حکومت (زند و قاجار) با انگیزه تأمین امنیت پایتخت و تعمیم سلطه قدرت مرکزی در مناطق تحت نفوذ ایلات و عش...

شاهنشاهنامه یکی از نسخ مصور دوره قاجار است که در نیمۀ اول قرن سیزدهم توسط فتحعلی خان صبا سروده شده است. این کتاب در باب شرح فتوحات فتعلی شاه قاجار و تاریخ این سلسله است. نسخه‌های متعددی از شاهنشاهنامه در کتابخانه‌های مختلف موجود است. در این پژوهش، نسخه 15234 کتابخانه مجلس مورد بررسی قرار خواهد گرفت. نسخه مورد نظر دارای 24 تصویر نگارگری است که نگاره‌های آن فاقد هرگونه امضا یا شناسه است. هدف از ا...

یورش روسها به ایران درسال1218ه ق ./1802م .نخستین عاملی بود که عباس میرزا وزیر فرزانه اش، میرزا عیسی قائم مقام را به واقعیت انحطاط دیرینه ایران زمین، واقف ساخت و باعث شد تا ولیعهد فتحعلی شاه که به تعلیم و هدایت میرزا بزرگ از سفاهت و رذالت درباریان فاصله گرفته و به ترقی و اعتلای کشورش می اندیشید،برای نجات ایران از انحطاط و هدایت آن به سوی ترقی، دست به اصلاحاتی زند که این اصلاحات ، از سوی مورخان ه...

منظومه خداوندنامه از فتحعلی خان صبای کاشانی (1179-1238 ق.) شاعر پارسی گوی اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم از شاعران مکتب بازگشت ادبی است. این حماسه دینی که حاوی دوازده هزار بیت در بحر متقارب مثمّن محذوف است، به تقلید از شاهنامه فردوسی سروده شده و در شرح حال پیامبر اکرم (ص) ، معجزات وی و غزوات امیرالمؤمنین علی(ع) است؛ از جمله بیت زیر: فردوسی: سپهبد به اسب اندرآورد پای تو گفتی که گردون برآمد ...