آشنایی با مباحث علوم قرآنی، همواره راه شناخت بهتر مسائل اسلام و فهم قرآن را هموار ساخته است؛ لذا بر آن شدیم که اهم مباحث علوم قرآنی را در دو کتاب مجمع البیان- از تفاسیر جامع و مهم شیعه- و الإتقان- از برجسته ترین کتب علوم قرآنی اهل تسنن- بررسی کنیم. و اما خداوند حکیم برای اثبات آسمانی بودن رسالت پیامبر خاتمش چنان معجزه ای به او اعطا فرمود که تنها با شناخت وجوه اعجازش می توان به برجستگی این معج...

استاد ابوالقاسم گرجی، از اساتید شاخص دانشگاه تهران و از مجتهدان و فقهای معاصر ایران است و آثار ارزشمند ایشان پس از فقه و حقوق در زمینه علوم قرآنی است. چنانکه تصحیح تفسیر جوامع الجامع ایشان که مشحون از علوم قرآنی است، و همچنین دستخط های ارزشمند ایشان که در خاتمه رساله ملاکهای صحت تفسیر آمده است، نشانی از این مدعا است. در این نوشتار ضمن شرح حال مختصری از استاد و معرفی مهمترین کتابهای او برخی دیدگ...

این پژوهش با موضوع بن مایه های قرآنی در جزء های6،7،8،9در کتاب بصائرالدرجات، بر پایه روایات تفسیری أهل بیت?،، به شیوه ی کتابخانه ای و روش تحلیلی، در دامنه روایی انجام شده است. با توجّه به ناشناخته بودن میزان حضور آیات قرآنی در این کتاب، هدف از نگارش این پژوهش، شناسایی و استخراج روایات تفسیری، گونه شناسی، بیان آموزه ها، اعتبارسنجی روایات و در نهایت راهکارهای برون رفت از آسیب با استفاده از کتب رجال...

ابواسحاق ثعلبی نیشابوری، مفسر برجستۀ ایرانی در سدۀ چهارم و پنجم هجری به شمار می رود. ثعلبی در دانش های گوناگون اسلامی همچون ادبیات عرب (صرف، نحو، لغت، اعراب و علوم بلاغی)، حدیث، تفسیر و علوم قرآنی تبحر داشته است؛ به گونه ای که دانش پژوهان بسیاری، راه های دور و دراز را می پیمودند و خود را به مجالس درسی ثعلبی می رساندند. تفسیر ثعلبی اثری جامع و ارزنده در تفسیر قرآن به شمار می رود که دربردارندۀ سخ...

در مطالعات قرآنی از شیوه های متنوعی استفاده می شود  و به ویژه در یک قرن اخیر با شیوه های جدیدی صورت می گیرد. در این نوشتار به شیوه مطالعات تطبیقی می پردازیم که گونه های تفسیر تطبیقی  بین قرآن و کتب مقدس و تفسیر مقارن بین شیعه و مذاهب اهل سنت و مطالعات تطبیقی در حوزه علوم طبیعی  یا انسانی و حوزه تفسیر قرآن دارد. در این جستار فرآیند، مبانی و آسیب های این روش ها بررسی و برای هر کدام مثال هایی بیان...

           یکی از موضوعات بسیار مهم که درتاریخ و علوم قرآنی بسیار بحث‌برانگیز بوده و متحمل تفاسیر گوناگون شده است، کلمه «امی» است. این پژوهش با تکیه بر مفهوم‌شناسی کلمه امی، می‌‌کوشد مفاهیم و تفاسیر مختلف واژه امی را ارائه نموده و دیدگاه‌های مختلف و آراء و نظریات پیرامون آن را مورد نقد و بررسی قرار دهد. با توجه به ارتباطی که بین اهل کتاب و کاربرد این کلمه (امی) در قرآن کریم وجود دارد، به ...

روش‌شناسی تفاسیر یکی از شاخصه‌های مباحث علوم قرآنی است که در بین پژوهشهای محققان اسلامی و مستشرقان جایگاه ویژه‌ای دارد. مرحوم آیت‌الله ملاحبیب الله شریف کاشانی در میان عالمان قرن سیزدهم، از دانشمندان پرتألیف بوده که در حوزه تفسیر قرآن نیز آثاری از خود به یادگار گذاشته است. این مقاله با تکیه بر مجموعه تفسیر چاپ شده از وی روش او را در حوزه تفسیر قرآن مورد بررسی قرار داده است. دفاع از عقاید کلامی ...

تفسیر روض الجنان، از زمره تفاسیر جامع شیعی است که با رویکرد واعظانه، در سده ششم هجری تدوین یافته است. افزون بر اهتمام مفسر ر و ض الجنان در کشف و تبیین مراد الهی در این اثر تفسیری، جایگاه موضوعات علوم قرآنی نیز برجسته و انکارناپذیر است؛ دانش-هایی که توجه و به کارگیری آن ها در تفسیر قرآن نقش مهمی ایفا کرده است. تفسیر ابوالفتوح رازی از این حیث، مانند سایر تفاسیر، ارتباط بین علوم قرآنی و تفسیر را م...

اولین و مهم ترین منبع تفسیر تسنیم قرآن است و استاد جوادی آملی در این مسیر راه علامه طباطبایی را –البته به گونه ای استوارتر- پیموده است. مفسر گرچه معتقد است روایات تفسیری غیر فقهی حجیت ندارند، ولی بخش وسیعی از تفسیر خود را به بحث روایی اختصاص داده و تأکید کرده است که این امر هیچگونه منافاتی با استقلال قرآن در تفسیر ندارد. در این تفسیر، آیات دربردارنده معارف عقلی با بهره گیری از مبادی بیّن یا مبیّن...

یکی از پدیده هایی که در جهان اسلام رخ نموده، پدیدة غلوّ است. این پدیده از جهات متعددی دارای اثراتی در جهان اسلام بوده که یکی از این اثرات، استفاده از جعل حدیث در راستای اهداف غالیانه در این حوزة فرهنگی است. احادیث جعلی در حوزة غلوّ موضوعات متعدّدی را شامل می شوند که شناسایی آن ها بر حدیث پژوهان امری ضروری است. همچنین به نظر می رسد پدیده غلوّ در حوزة علوم قرآنی و تفسیر نیز وجود داشته و اثراتی برجای...