هدف این مقاله شناسایی مؤلفه‏های اساسی انسان‏شناسی عرفان اسلامی و دلالت‏های آن در تربیت شهروندی است. پرسش­های پژوهش عبارت­اند از: 1) انسان براساس مکتب عرفان اسلامی چه ویژگی‏هایی دارد؟ و 2) دلالت‏های انسان‏شناسی عرفان اسلامی در تربیت شهروندی چیست؟ جهت بررسی انسان‏‎شناسی عرفان اسلامی و نوع نگاه عرفان اسلامی به انسان می‏توان به چهار مؤلفة بنیادی عرفان اسلامی؛ یعنی وحدت، عشق، معرفت و خودآگاهی، و اخل...

یکی از مباحث کلیدی و سرنوشت‌ساز دربارة عرفان و دین تعیین نسبت میان آن‌هاست. برخی عرفان را غیر از دین و حتی ناسازگار با آن می‌دانند. بر همین اساس، گروهی به عرفان دل‌بسته و از دین گسسته‌اند، و جمعی به دین پیوسته با عرفان به نزاع برخاسته‌اند. کسانی هم که عرفان را با دین سازگار می‌دانند در تعیین نسبت میان آن دو اختلاف نظر دارند. برخی عرفان را عین دین یا گوهر آن تلقی می‌کنند و دسته‌ای آن را جزئی از ...

امروزه همه ی ما در کنار دیگر نقش های اجتماعی، به عنوان شهروند یک اجتماع شناخته می شویم؛ دامنه ی این ‏نقش آن قدر گسترده شده است که سایر نقش های اجتماعی نیز از آن تأثیر پذیرفته اند. این که آیا با وجود پیچیده ‏شدن و تغییر ارتباط های اجتماعی، هنوز هم رویکردهای پیشین در تعلیم و تربیت شهروندی مانند رویکرد ‏قانون مدارانه یِ صرف در برخی از جوامع ماشینی و توده وار، می توانند پاسخ گو باشند، به ضرورت پرداخ...

در سده هفتم هجری تحوّلی بنیادی و عمیق در عرفان اسلامی پدید آمد. در اثر این تحوّل مبانی عرفانی دستخوش تغییر و دگرگونی شد، چندانکه سنّت تازه‌ای در عرفان اسلامی شکل گرفت و مرزبندی جدیدی در میان طریقه‌ها و مشرب‌های عرفانی به وجود آمد. عده‌ای از معاصران برای تبیین این تحوّل و شناخت ویژ‌گی‌های دو سنّت عرفانی پیش و بعد از سده هفتم هجری، عرفان اسلامی را به دو بخش عرفان عملی و عرفان نظری تقسیم کرده‌اند. در ا...

عرفان اسلامی با تکیه بر پشتوانه غنی فرهنگ اسلامی از قرن دوم هجری به بعد بتدریج در بیشتر مناطق خاورمیانه بویژه ایران ریشه دوانید و بر بیشتر ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و ادبی جامعه سایه افکند. با تحقیق در آثار ادبی گذشته بویژه آثار قرن ششم  به بعد کمتر اثری را می توان یافت که به نحوی تحت تأثیر عرفان اسلامی نباشد. کاستن از تعصبات دینی و مذهبی، رواج آزادگی و وسعت مشرب، تلاش جهت تقریب ادیان و مذاه...

فلسفه تفکرِ عقلی روش مند و نظام مند دربارۀ هر موضوعی است. یکی از موضوعات مورد علاقۀ فیلسوفان در طول تاریخ، عرفان یا تجربۀ عرفانی بوده است. عرفا در فرهنگ ها و سنت های گوناگون مدعی راه یافتن به باطن عالم و اسرار هستی بوده اند. برخی عارفان یافته های خود در تجربه های عرفانی را بیان کرده، تصویر خود از جهان و انسان را عرضه داشته اند. اینجاست که فیلسوفان وارد معرکه می شوند و به کنجکاوی و کاوش در چیستی ...

در این مقاله نگارنده کوشیده است تا عرفان را از منظر فازی مورد مداقه قرار دهد و آن را بر این اساس در بستر آسیب شناسی معرفتی و اجتماعی تحلیل نماید. برای این منظور نخست به تعریف مفهوم و پیشینه تاریخی اصطلاح فازی و سپس به توصیف جهان بینی فازی پرداخته است. در پی آن ضمن توضیح منظور از منطق فازی، اصول نظری و قضایای بنیادین آن مورد تبیین و اثبات قرار گرفته اند. پس از آن با طرح مفهوم فازی و سنجش نسیت آن...

بازخوانی ظرفیت‌های عرفان اسلامی ‌در تمدن‌زایی می‌تواند ضمن تقویت ادبیات توصیفی تمدن، اهمیت عرفان اسلامی را در نظام هماهنگ تمدنی معلوم سازد. آموزه‌های دو دانش عرفان نظری و عرفان عملی و عملکرد تاریخی عرفان اسلامی بنیان‌های نظری این پژوهش تمدنی است. در این میان، آورده اساسی عرفان نظری، یعنی «اسمای ‌الهی و نکاح ‌اسمایی» و آورده اصلی عرفان عملی «بُعد و قرب از‌ حق‌تعالی» است که با استفاده از این مفاهی...

این مقاله با عنوان «بررسی و تبیین اندیشه های عرفانی عطار نیشابوری» به تبیین اقوال و آراء عطار نیشابوری در دو مبحث عرفان نظری و عرفان عملی پرداخته است. بخش عرفان نظری مشتمل بر مباحثی چون ستایش و نکوهش ابلیس، تأویلات عرفانی دو سویه که مرتبط با مبحث ابلیس ستائی است، اتحاد و حلول عرفانی، استغراق در ذات احدیت، وحدت وجود و سیمای زنان و بخش عرفان عملی مشتمل بر مباحثی چون اصل عرفانی، منازل و مقامات عرف...

سپهری از شاعران بنام معاصر است. دربارة شعر و اندیشه‌های عرفانی‌ او دیدگاه‌های فراوانی مطرح ‌شده ‌است. برخی مبانی شعر او را برگرفته از عرفان ایرانی‌اسلامی و یا عرفان هندی و شرقی دانسته‌اند و البته برخی نیز شعر او را تهی از عرفان می‌دانند. تاکنون پژوهشی به مقایسة کاربرد مفاهیم و اصطلاحات عرفانی در شعر سپهری و گفتار عارفان مسلمان نپرداخته است. گزینش واژگان، مدخلی بر طرز تفکر شاعران است؛ به‌ همین‌ ...