چکیده علم و دین هر دو گزاره‎هایی در باب طبیعت دارند. دانشمندان علوم طبیعی ادعا می‎کنند که کشف و شناخت قوانین طبیعت بر عهدۀ علم است، در حالی که عالمان دین از حقانیت بلامنازع گزاره‎های دینی دربارۀ طبیعت دفاع می‎کنند. این امر موجب طرح مسئلۀ نزاع علم و دین شده ‎است که هم در میان دانشمندان و هم در میان عالمان دین بازتاب یافته ‎است و هر کس که دغدغه‎ای در این باب داشته ‎است، کوشیده ‎است پاسخی درخور بر...

استادیار دانشکده زبان های خارجی دانشگاه تهران کثرت و تنوع مقالات دربارة اسلام و خاورزمین در دایرة المعارف بزرگ قرن هیجدهم‘ شگفتی خوانندة امروزی را بر می انگیزد. حدود سی مقاله به طور کلی یا جزئی به این موضوع می پردازند. دیدرو‘ شوالیه دوژوکور ‘ دولیر و آبه ماله‘ از نویسندگان اصلی مقالات اسلامی هستند که مقاله اشان را با یکی از حروف الفبا امضاء می کنند. نگارندة مقالات بدون نشانه در پایان یا ستاره ...

یکی از راهکارهای مناسب در نقد آراء متفاوتی که از آیات قرآن برداشت شده، استناد به تحلیل ادبی آیه است؛ لذا توجه به نقش آراء ادبی در تفسیر آیه، اهمیت ویژه ای دارد. عبارت ﴿إنِّی جَاعِلٌ فیِ الْأَرْضِ خَلِیفَهً﴾ از جمله آیاتی است که از یک سو تحلیل های مختلف ادبی درباره آن ارائه شده و از سوی دیگر با توجه به اختلاف دیدگاه عالمان مسلمان در مقام خلافت الهی، تعابیر مفسران در ذیل آیه متفاوت گشته است. از این رو، پژوهش ح...

از جمله مباحث اعتقادی ادیان الاهی وجود عذاب و پاداش اخروی است. در اسلام این مسئله شفاف تر و دقیق تر از سایر ادیان مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. عالمان مسلمان در چگونگی و چیستی پاداش و عذاب اخروی علاوه بر دلایل عقلی و استدلال های  فلسفی و کلامی، سخت متکی به متون اسلامی و مفاد آیات و روایات هستند؛ با وجود این، آنها در این مسئله هم رأی نیستند. گرچه در خصوص دائمی بودن نعیم قیامت به تبع متون ...

واژۀ ظلم یکی از پرکاربردترین واژه های قرآنی است. عالمان مسلمان در آثار تفسیری وزبان شناختی مختلف، تحلیلهای مختلف و احیانا، متناقضی در بارۀ معنای آن بازنموده اند. بنا داریم در این مطالعه با کاربرد روش ریشه شناسی واژگان ـ که نوعی معناشناسی تاریخی محسوب می شود ـ معنای اصلی و ریشه ای این واژه را بازشناسیم. بدین منظور، نخست ریشۀ ثنایی این واژه را در زبانهای خانواده حامی ـ سامی بازمی کاویم. در مرحلۀ ...

نظام حقوقی اسلام با حفظ شرایطی به دولت اسلامی اجازه می دهد که با پیروان ادیان الهی منسوخ یعنی اهل کتاب (یهود و نصاری) که به طور دائم در قلمرو دولت اسلامی اقامت داشته باشند، قرار داد «ذمه» ببندد. از شرایط ذمه یکی آن است که ذمیّون دست به تبلیغ مذهب خود نزنند. و جیزة حاضر، در حاشیة مباحث مربوط به روابط بین المللی اسلام، به بررسی تاریخ تبلیغ مسیحیت در قلمرو اسلام، یعنی چگونگی تسامح و تساهل مسلمانان ...

نویسنده پس از طرح دو نکته مقدماتی، یکی تعریف انسان متمدن و دیگر معنای بازگشت به خویش، نخست به تعریف حجاب پرداخته آن را حیا و پنهان داشتن جلوه های زنانه می داند سپس حجاب اسلامی را با استناد به آیات بررسی کرده انگیزه های حفظ حجاب توسط زن مسلمان را در عصر حاضر برمی شمارد، آن گاه به چالشهای فرا روی حجاب در جهان اسلام و بیرون از جهان اسلام پرداخته به یکی از پیامدهای بی حجابی که ازدواج دیر هنگام است ...

منطق فهم دین دانشی است متشکل از یکسری مبانی، منابع و روشهایی که در فهم دینباید بدان توجه نمود و دانشمندان و عالمان اسلامی از زمان های گذشته تا به زمان معاصر بدان توجه داشته و در کتاب های خود به تبیین آن پرداخته اند مرحوم شهید صدر نیز برای فهم دین مبانی، منابع و روش هایی را بیان نموده اند که برخی از آنها مشترک با مبانی و منابع و روشهایی است که اندیشمندان مسلمان برای فهم دین بیان نموده اند مانند ...

کهن­ترین الگوی تمایز علوم از آنِ ارسطوست (موضوع محور)، که توسط حکمای مسلمان ترویج شد. اما ناکارآمدی آن روز به روز برای عالمان مسلمان، خصوصاً اصولیان و در رتبه بعد متکلمان، منطقیون و ... آشکار شد؛ تا آنجا که محقق خراسانی الگوی غایت­محور و محقق اصفهانی و امام خمینی (ره) الگوی سنخیت­محور را مطرح کردند. اما هر یک از این الگوهای انحصارگرا نقاط ضعفی را داشتند و این سبب شد که الگوهای تلفیقی مطرح شوند و ...

دانش اسلامی که آمیزه ای ازعلوم و معارف اسلامی ونیز دانسته ها، استعدادهاو تجربه های عالمان مسلمان است؛ ریشه در عقل و وحی دارد و بدین سبب ناظر بر شئون مادی و معنوی و نیز دنیوی و اخروی انسان است و برای همین می تواند به عنوان روح علوم به دیگر دانش ها جهت دهد و آنها را علاوه بر شئون مادی در جنبه های معنوی انسانی نیز اثربخش سازد، سؤال اساسی این است که از زاویه نگاه مدیریتی چگونه می توان علوم اسلامی ر...