نماد و نمادپردازی از دیرباز در میان اقوام و قشرهایمختلف رایج بوده است وهرگروه برای بیان عقاید ودیدگاه های خویش از زبان رمز و نماد ، بهره های فراوان جسته است؛ امّا مطالعات دقیقی در این باره در ادبیات فارسی تا حدود پنجاه سال پیش انجام نگرفته است. پس از روی آوردن برخی از روانشناسان از جمله فروید ویونگ به این عرصه بود که نماد و نمادپردازی یکی از رویکردهای جدید در مطالعه آثار ادبی شد. در میان آثار بز...

موضوع این پژوهش بررسی سیر تاریخی تحوّلات ادبی ایران در دوره ساسانی(224 – 651 م) بااستنادبه متون مانوی است .این بررسی نشان می دهد که ادبیات ایرانی در ادبیات فارسی خلاصه نمی شود ، بلکه بسی گسترده تر از ادبیات فارسی است . اوراقی که در تورفان و فَیوم کشف شده اند و همچنین نوشته های مربوط به دین مانی ، دلبستگی او و پیروانش به شعر و ادبیات را به خوبی آشکار می کنند . بسیاری از متن ها شعر و سرود است و است...

محمدرضا حکیمی از  ادیبان ذواللسانین ادبیات معاصر ایران است که به دو زبان فارسی و عربی شعر می­سراید. حکیمی در بدیعیۀ «دموع علی سفح» (اشک­هایی بر کوهسار) ظهور حضرت مهدی(عج) را زمینه­ساز جریان عدالت در جامعه می­داند. این مقاله با  بررسی مختصات بلاغی و صنایع ادبی چکامۀ حکیمی، به دنبال کشف آن دسته از مضامین هنری و محتوایی این بدیعیه است که تا کنون مورد توجه پژوهشگران قرارنگرفته است. علاوه بر این، تح...

در این مقاله به صناعت حُسن تعلیل در شعر حافظ پرداخته می­شود. حسن تعلیل صناعتی است که در آن شاعر دلیلی ادعایی برای پدیده­ای می­آفریند یا بین دو پدیده رابطۀ علت و معلولیِ تخیّلی ایجاد می­کند. در شعر فارسی این صناعت از آغاز ظهور و نمود داشته است؛ به نحوی که به نظر برخی پژوهشگران ادبی از ویژگی­های خاصِ شعر فارسی است. حسن تعلیل بعد از ایهام، یکی از صناعت­های غالب در شعر حافظ است که به سبب تکرار و بسامد ...

از دیدگاه ساختار گرایی آنچه در بررسی و شناخت اثر ادبی اهمیت دارد و باید مورد توجه باشد خود « متن» و مناسبات درونی آن است، و نه پدید آورنده یا زمینه های پدید آمدن آن . در این گونه بررسی درونی متن، هدف مطالعه معنا و دلا لت های اثر ادبی نیست، بلکه شناخت و بررسی « نشانه های اثر ادبی» و ساختارهای صوری آن است که دلالت های اثر ادبی را امکان پذیر می کند. یعنی همان چیزی که به اثر ادبی، ویژگیهای ادبی می ...

در این جستار کوشش می شود ویژگی­های سبکی کشف­الحقایق – به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار نثر عرفانی-  بررسی و با غور در سطوح زبانی، نحوی و زیبایی‌شناسی، سیمای روشنی از این کتاب ارائه شود. شکی نیست که واکاوی هر اثر، جهت شناخت دقیق آن، راهگشای درک زمانۀ تألیف آن اثر و دست­یابی به شاخصه‌های فکری مؤلّف است. گمان می رود در سطح زبانیِ کشف­الحقایق خصلت‌های آوایی، واژگانی و نحوی، مشخص و سادگی باشد. در سطح ...

تفاسیر فارسی از جمله متون نثری هستند که در بسیاری مواقع ، ارزشهای زبانی و ادبی آنها به علّت قالب دینی و علمی این کتب نادیده گرفته شده است ؛ از جمله کاربردهای این متون می توان به استفاده از آنها در زمینه ی آشنایی با قصص قرآن و شیوه ی نگارش و نگرش نویسندگان دوره های نخستین ترجمه و تفسیر فارسی اشاره کرد . در این نوشتار به بررسی ویژگیهای سبکی در زمینه های زبانی ، دستوری ، ادبی و فکری داستان آفرینش آ...

پا به پای تکوین بلاغت در زبان عربی و پارسی و با این قصد که چیرگی و مهارت در صناعات و محسّنات ادبی نموده شود و قدر و قربی برای شاعر فراهم آورد، گروهی از شاعران ایرانی و عرب طرح سرودن قصیده هایی را ریختند که شاعر در هر بیت از آن، آوردن یک یا چند صنعت بدیعی در معنای عام و شامل، عناصر دانش بیان و تا حدّی معانی را بر خود التزام می کرد و در واقع فرهنگ مختصری از بلاغت را با سروده­ی خود عرضه می داشت. این...

این پژوهش درحوزه برنامه‎ی آموزشی نوینی که به تازگی در میان جامعه علمی کشور شروع به رشد و نمو کرده است، یعنی فلسفه برای کودکان، متکفل تبیین و تطبیق صناعات خمس با نحوه آموزش فلسفه به کودکان گردیده است. این برنامه نوین آموزشی با وجود گسترش سریع و اقبال عمومی مجامع علمی با چالش‎ها و نقاط مبهمی روبرو است، که از جمله این چالش‎ها کمبود پژوهش‎های بنیادی و علمی در حیطه منطق است. این پژوهش با توجه به همی...

آمیختگی و اختلاف سطح علمی در شروح و متون درسی علوم بلاغی و بخصوص علم معانی به دلیل فقدان چهارچوب علمی روشمند و نداشتن تعریف درست و دقیقی از مبانی آن،  جایگاه این شاخه علمی را در میان علوم زبانی و ادبی تضعیف کرده و کارآیی های بالقوه آن در ادراک و  تحلیل مسایل زبان و ادبیات را پنهان نموده است. این مقاله بر آن است که با تحلیل منطقی تعریف علم معانی و نقد و بررسی برداشتهای مختلف از آن و با استفاده ا...