تعاریف شهر اسلامی در دو سوی متضاد، وجود این مفهوم را به چالش کشیده است. به صورت کلی مجموعة دیدگاه‌ها در این رابطه به دو گروه موافق و مخالف وجود شهر اسلامی تقسیم می‌شود. در دهه‌های نخستین قرن 20 م. چنین مفهومی برای نخستین‌بار شکل گرفت. این گرایش از سوی مستشرقین آغاز شد و در ابتدایی‌ترین شکل خود با نمونه‌های غربی و کلاسیک مورد مقایسه قرار گرفت که بستر مخالفت با مفهوم شهر اسلامی را فراهم کرد. در ت...

اسلام در تمام شئون خود دینی اجتماعی است؛ چنانچه یکی از آشکارترین وجوه هویتی جامعه و شهر اسلامی، مسجد است که به سبب بعد عقلانی و معنوی ویژه خود همواره نقشی بنیادی داشته است. به نظر می­رسد امروزه این نقش برجسته مساجد در سازماندهی ساختار کالبدی و اجتماعی شهرهای اسلامی، و در شهرهای معاصر ایرانی- اسلامی در حال کم­رنگ شدن است. از این­رو، توجه اصلی این مقاله به شناسایی ویژگی های معنایی و کالبدی خاص مس...

کوی (محله) در کالبد معماری، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ـ اداری شهر در ایران، اهمیت بسیاری دارد. محله ها بر پایة هر کدام از عوامل فوق، شهرت و اعتبار می یابند و از همین منظر هویت محله ای پیدا می کنند. در منابع تاریخی، از آن میان تاریخ نوشته های محلی و جغرافیایی، آگاهی های بسیاری دربارة محلاتِ شهرهای گوناگون و وضعیت زندگی در هر محل ارایه شده است. محله از طریق برخی عوامل و یا اماکن و فضاهای عم...

چکیده یکی از مهم‌ترین کارکردهای پدیده اجتماعی شهر، مناسبات اقتصادی وابسته به جامعه شهری است. در تاریخ شهرنشینی ایران در دوران اسلامی، این مسئله در کنار نظام تولید، توزیع و مبادله بین جامعه شهری و روستایی نقش بسزایی در پویایی حیات اقتصادی ـ اجتماعی شهرهای ایران در قرون میانی و متأخر اسلامی ایفا کرده است. پژوهش حاضر بر اساس روش تحلیل تاریخی و بهره‌گیری از منابع تاریخی و مطالعات...

انسان از آغاز شهر نشینی همواره سعی نموده کیفیت زندگی در محیط زیست خود را بهبود بخشد. این تلاشها در طیف وسیعی گسترده شده است. از نظریات تخیلی و خیال پردازانه «آرمانشهرها» توسط فلاسفه‘ دانشمندان و هنرمندان در سر تا سر تاریخ‘ تا فعالیتها و اقدامات عملی و یا عملکرد گرایانه دهه ها ی اخیر توسط متخصصین مختلف (نظیر پزشکان ‘ متخصصین محیط زیست‘ برنامه ریزان و غیره) ‘ لیکن انقلاب صنعتی‘ زمینه ای را بوجود ...

خراسان بزرگ در سده‌های بعد از اسلام، در نمودهای متفاوت از تأثیرگذارترین نواحی بر فرهنگ اسلامی ایران بوده است. گونه گسترش شهرهای این منطقه در سده‌های سوم تا هفتم هجری یکی از این نمودهاست. بارزترین خصوصیت شهرهای خراسان این دوره، گسترش بیشتر شهرهای بنا شده قبل از اسلام است که علاوه بر حفظ عناصر اولیه قبل از اسلام، با الگوی توسعه در دوره اسلامی تطبیق و بر اساس آن گسترش یافتند. در این پژوهش اثبات گر...

با ظهور انقلاب اسلامی در ایران که صفت اسلامی، ویژگی فرهنگی آن را برجسته می ساخت، این امید که بتوان سکونتگاه هایی، بر مبنای اصول و ارزش ها و تفکّر اسلامی بنیان نهاد، افزایش یافت. شهرهای جدید، سکونتگاه هایی هستند که تمام مراحل طرّاحی، شکل گیری و ایجاد آن ها، طی برنام? زمان بندی مشخصی انجام می شود؛ از این رو در صورتی که، اصول و ارزش های اسلامی در آن ها اجرا شود می توانند، نمایشی از شهر ایرانی و اسلا...

شهرهای کهن ایران، در کنار نقش ارزشمند فرهنگی، نشان­دهندۀ جریان زندگی مردمان هستند و هر یک از قسمت­ها و فضاهای آن، بخشی از ویژگی‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، اداری و مذهبی جامعه را نشان می­دهند. پس با واکاوی و پژوهش آنها می‌توان به گوشه­ها و جنبه­های غیر مدون و ناشناخته‌ای از سیر تحول زندگی بشر پی برد. ساخت و سازمان فضاهای شهری ایران در دوران گذار از دورۀ ساسانی به دوران اسلامی، نقشی انکارناشدن...