ردیف یکی از ارکان موسیقی کناری شعر است که نقش مهمی در زیبایی شعر کلاسیک فارسی از بدو پیدایش آن داشته است. اما از آنجا که سبک بینابین قرن ششم آغاز استفادۀ پیچیده و هنرمندانه از ردیف در حوزه ادبی عراق است، این پژوهش بر آن است تا به شیوۀ توصیفی- تحلیلی دریابد ردیف در شعر شاعران سبک سلجوقی تا چه میزان و با چه کارکردهایی رواج داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد شاعران قرن ششم نخستین شاعرانی هستند که ...

مقاله حاضر به منظور بررسی دقیق فن جواب، که به معنای سرودن شعری با وزن، قافیه، و محتوای کلی مشترک با شعری از شاعری دیگر است و با انگیزه همسری یا برتری جویی سروده شده است، به روش توصیفی ـ تحلیلی نگاشته شد. با توجه به این که این دو انگیزه مبنای تعارض در معنی ناسازگاری و اختلاف نظر بین دو فرد (شاعر) است، با تمرکز بر اشعار چاپی فارسی از آغاز تا قرن ششم به ارائه تعریف این فن و بیان شرایط جواب گویی و ...

به اعتقاد ژرار ژنت، هرگاه متنی متن دیگر را نقد و تفسیر کند، نسبت به متن اول فرامتن محسوب می‌شود. رابطۀ فرامتنی در تشریح، انکار یا تأیید متن اول عمل می‌کند. پژوهش حاضر در پی آن است تا اجزای روایت ولادت و عروج مسیح(ع) را بر مبنای مقایسۀ روایات موجود در میان اناجیل اربعه، قرآن کریم، متون برگزیدۀ تفسیری اسلامی (تفاسیر طبری، عتیق نیشابوری و ابوالفتوح رازی از سده‌های سوم تا ششم)، قصص‌الانبیاء‌های نیش...

یکی از انواع ادبی معروف و گسترده در زبان فارسی، ادبیّات غنایی است. دوره­ی کمال اشعار غنایی نیز در زبان فارسی از قرن چهارم آغاز گردیده است. در ادب پارسی در کنار قالب غزل، برای بیان مضامین غنایی و عاشقانه، استفاده از مثنوی های عاشقانه نیز رواج دارد. اصولاً داستان سرایی از انواعی است که بسیار زود در شعر فارسی مورد توجّه قرار گرفته است. عنصری در قرن پنجم چند داستان و از جمله«وامق و عذرا» را به نظم کشی...

یکی از مهم ترین مباحث سبک شناسی و نقد ادبی، بررسی صور خیال شاعران از جنبه های مختلف است. تشبیه که از اصلی ترین ابزارهای صورخیال و از عناصر مهم تصویرگری است؛ از دیر باز در آثار ادبی، به ویژه در شعر، مطرح بوده و طی قرن ها تحت تأثیر عوامل گوناگون فرهنگی، اجتماعی، دیدگاه شاعران و غیره دستخوش تحوّل گردیده است. مسعود سعد سلمان، شاعر بزرگ پارسی گوی در نیمه ی دوّم قرن پنجم و آغاز قرن ششم و از ارکان استو...

دنیا و فلسفه ی وجودی آن یکی از مهم ترین دغدغه های عرفا از همان ابتدائی ترین زمان تشکیل این نهضت بوده است. به همین علت مباحث مربوط به دنیا حجم انبوهی از دیدگاه های صوفیانه را به خود اختصاص داده است. این پژوهش برای بررسی سیمای دنیا در دو قرن پنج و شش در پنج فصل تنظیم شده است. در بخش اول، کلیات این پژوهش از جمله مقدمه ، اهداف تحقیق و پیشینه آن ذکر گردیده است. در بخش دوم سیمای منفی دنیا از دید عرفا...

رساله حاضر تحت عناوین ذیل مباحث کلامی شعر فارسی را از آغاز قرن هفتم هجر مورد مطالعه قرار می دهد : علم کلام - تاثیر علم کلام در شعر فارسی - بررسی مسائل کلامی در شعر فارسی - فردوسی - فرخی - عنصری - فخرالدین اسعد گرگانی - اسدی طوسی - قطران تبریزی - ناصر خسرو - ازرقی هروی - حکیم سنائی - عمعق بخارایی - قوای رازی - انوری - سوزنی سمرقندی - رشید وطواط - جمال الدین عبدالرزاق - خاقانی - ظهیر فاریابی - نظ...

پژوهش حاضر بررسی آیین ها و رسوم ایرانیان در شعر قرن ششم (ه.ق) می باشد که ریشه در فرهنگ و قدمت ایران دارد. بسیاری از این آداب و رسوم، با تغییر نوع نگرش و افکار مردم و در طول زمان دستخوش تغییراتی گردیده، چنان که پذیرفتن دین مبین اسلام، تأثیری ژرف در فرهنگ ایران بر جای گذاشته است و از طرفی دیگر حمله ی مغول سبب نابودی بسیاری از این آیین ها گردیده است. جشن های باستانی ایران و هم چنین اعیاد و آیین ها...

مقالۀ حاضر تحلیلی از استعاره های مفهومی شرم، با استناد به اشعار کلاسیک فارسی قرن ششم تا دهم قمری، به دست می دهد. چهارچوب نظری این پژوهش، کتاب استعاره و عواطف: تأثیر زبان، فرهنگ و بدن در احساس نوشتة زولتان کووچش (2010) است. سؤال اصلی مقاله این است که در زبان فارسی استعاره های مفهومی شرم بر مبنای کدام حوزه های مبدأ ساخته می شوند؟ هدف از پاسخ گویی به این سؤال، یافتن مفهوم کانونیِ شرم در زبان فارسی ...

رشیدالدین وطواط از جمله قصیده‌سرایان قرن ششم هجری است که تبحر خاصی در به‌کارگیری صناعات ادبی داشته و شعر گفتن برای او ابزاری برای به نمایش درآوردن مهارت‌های بلاغی بوده است. شعر او در میان محققان معاصر چندان مقبولیت نیافته‌ و اغلب کسانی که در حوزة آثار کلاسیک فارسی تحقیق کرده‌اند بیشتر کتاب حدائق‌السحر و دیدگاه‌های انتقادی وطواط در این کتاب را مدنظر داشته‌اند و به شعر و شرح حال او نپرداخته‌اند. ...