صاحبان معرفت برای انسان دو نوع تولّد قائلند: یکی تولّد صوری و دیگری تولّد معنوی یا تولّد ثانی که از آن به عنوان «عروسی ابد» یا «تولّد آسمانی» یاد می کنند. مرگ نفسانی از مبانی عمیق عرفان و ادب تعلیمی مولانا است. مولانا همچون سایر عرفای اهل بسط و سکر پدیده مرگ دوستی در آثارش تجلّی خاصی دارد و مرگ و مرگ نفسانی را در مسیر چرخة تکامل می داند و از آن به عنوان انتقال از عالم کثرت و طبیعت به عالم وحدت و ماور...

« فرح» از مباحث بسیار مهم در عرفان اسلامی و به ویژه عرفان خراسان است و در سیر و سلوک عارفان و نیل به مقصود نقش اساسی ایفا می کند. در منظومه تفکّر عرفانی، فرح به حق تعالی در سیر الی الله از اثر ارتقاءبخش و تعالی دهنده عظیمی برخوردار است و سالک را به دریافت حقایقی نائل می کند که با سالها عبادت و مجاهدت به دست نمی آید. رویکرد عرفا به موضوع فرح، نشأت گرفته از آیات الهی قرآن و روایات است. در منابع دی...

بررسی رابطه تجلّیات با هنجارهای رفتاری عارفان، مسئله پژوهشی این مقاله است. نویسنده نشان می‌دهد که تجلّیات جمالی، صفاتی مانند لطف، حسن و رحمت خداوند را در نظر عارفِ محب ‌‌‌آورده، او را مست ‌می‌کند و موجب سخنان و رفتارهایی می‌شود که بوی ترکِ تکالیف می‌دهند. تجلّی جلالی نیز صفاتی چون قهر و غضب و جبّاریت خداوند را در نظر عارف ‌می‌آورد، او را در هشیاری نگه می‌دارد و به رعایت هنجارها و توجّه هرچه‌بیش‌تر به ...

 « خطبۀالبیان »نام یکی از خطبه های منسوب به مولا علی (ع) است که درباره صحت انتساب آن به امام در طول تاریخ دیدگاه های مختلفی وجود داشته است . در این خطبه کلماتآغاز می شود و به شرح حال ایشان به « اَنَا » مسجعی بر زبان حضرت جاری شده که با ضمیرعنوان ولی و انسان کامل در حالت فنای فی الله اشاره دارد . از این رو، این خطبه بهشطحیات اهل تصوف شباهت دارد و همواره از یک سو مورد توجه صوفیان و فرقه هایشیعه و ب...

موضوع این مقاله، بررسی دیدگاه‌های عرفا دربارة مراتب تجلّی با توجّه به قصّه‌های قرآنی میقات حضرت موسی(ع) و معراج حضرت محمّد(ص) است. خدا در حقّ موسی فرمود: «جاء موسی» و دربارة پیامبر گفت: «أسری بعبده.» عرفا با توجّه به این مسأله، میقات و معراج را سفری عرفانی می‌دانند. موسی طالب، مرید، محبّ و سالک مجذوب بود. در مقابل، محمّد مطلوب، مراد، محبوب ومجذوب سالک بود. همچنین، موسی دچار« صعقه» شد و با تجلّی حق دچار ...

کشف المحجوب هجویری، قدیمی ترین کتاب موجود در موضوع تصوف و از ذخایر ارزشمند ادب فارسی و عرفان ایرانی است که متضمن مطالب مهمی در خصوص تصوف و متصوفه تا روزگار مولف می باشد. یکی از عرفای بزرگی که در ضمن مطالب گوناگون این کتاب به نوعی از اقوال و احوال و حکایات مربوط به آن سخن رفته، بایزید بسطامی است. بایزید که از نامداران و چهره های تابناک عرفان ایرانی ـ اسلامی محسوب می شود سخت مورد توجه هجویری بود...

چکیدهشطح پدیده‌ای است که در گذر زمان تعاریف متفاوت و گاه متناقضی یافته است. این دامنة وسیع تعاریف می‌تواند افزون بر تفاوت نگاه و رویکرد معرّفان، ناشی از سیر تحوّل شطحیات عرفا نیز باشد. اما با وجود اقبال بسیاری از صاحب‌نظران متقدّم و نیز متأخّر به تعریف شطح، اغلب تعاریف صورت گرفته جامع مصادیق شطح نیست و در بسیاری از موارد تنها به ردّ یا قبول و توجیه شطح نظر دارد نه تعریف ماهوی آن. از این رو در پژوهش ...

یکی از موضوعات اساسی در شناخت حقیقت ایمان، تبیین چگونگی علم و معرفتی است که شایستگی مبنا یا مقوّم بودن برای ایمان به خدا و سایر متعلَّقات ایمان دینی را دارا است. هدف این نوشتار بررسی نسبتِ میان معرفت فلسفی و ایمان و عدم کفایت این دو نوع معرفت در مقایسه با معرفت شهودی، در تحقق و کمال ایمان حقیقی از منظر شبستری است که با استناد به آثار ا‌و به‌ویژه منظومه‌ی معروف گلشن راز، انجام می‌گیرد. در این پژوهش ...

اصطلاحات تصوف و عرفان در شعر و ادب ما، از دیرباز رایج گردیده است و شاعران و عارفان و نویسندگان متصوفه به موضوعات تصوف و عرفان و اصطلاحات آن اشاراتی فراوان نموده اند. و بعضی از عرفا در مورد آئین تصوف کتابهایی نوشته اند که یکی از آنها رسایل شاه نعمت الله ولی است که غالبا به صورت کلمات قصار و جمله های کوتاه بیان شده و حاوی نکات بسیار مثبت است . فرهنگ اصطلاحات عرفانی رسایل منثور شاه نعمت الله ولی ک...